Επαναστατική Μέθοδος Αποκατάστασης Ελαιογραφιών
Οι ελαιογραφίες συχνά φέρουν σημάδια του χρόνου, με φυσική φθορά που προκαλεί ρωγμές και αποχρωματισμούς. Η παραδοσιακή απόδοση αυτής της αποκατάστασης απαιτεί πολλά χρόνια εργασίας από επιδέξιους συντηρητές και, γι’ αυτό το λόγο, περιορίζεται κυρίως στα πιο πολύτιμα έργα τέχνης. Ωστόσο, μια νέα τεχνική είναι έτοιμη να αλλάξει ριζικά αυτή τη διαδικασία, επιτρέποντας την ταχεία αποκατάσταση έργων τέχνης μέσα σε λίγες μόνο ώρες.
Η Τεχνολογία πίσω από την Αποκατάσταση
Η μέθοδος αυτή αξιοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη και άλλες προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες για να δημιουργήσει μια ψηφιακή αναπαράσταση του κατεστραμμένου έργου τέχνης. Αυτή η αναπαράσταση εκτυπώνεται σε ένα ειδικό διαφανές πολυμερές φύλλο, το οποίο τοποθετείται προσεκτικά πάνω στον πίνακα. Για να ελέγξει την αποτελεσματικότητα της μεθόδου, ο ερευνητής Άλεξ Κατσκίν από το ΜΙΤ αποκατέστησε μια ελαιογραφία του 15ου αιώνα που αποδίδεται σε έναν ανώνυμο Ολλανδό καλλιτέχνη. Ο συγκεκριμένος πίνακας, γεμάτος λεπτομέρειες, ήταν εμφανώς διασπασμένος σε τέσσερα τμήματα, με λεπτές ρωγμές και περιοχές όπου το χρώμα είχε αποκολληθεί.
“Πολλές από τις φθορές εντοπίστηκαν σε μικρές και περίτεχνες λεπτομέρειες”, δήλωσε ο Κατσκίν, ο οποίος υπολόγισε ότι η παραδοσιακή αποκατάσταση θα απαιτούσε περίπου 200 ώρες εργασίας. “Ο πίνακας έχει υποστεί αιώνες φθοράς” προσέθεσε.
Τα Βήματα της Διεργασίας
Ο ερευνητής αρχικά σάρωσε τον πίνακα για να καταγράψει τις διαστάσεις, το σχήμα και την ακριβή θέση των φθορών, εντοπίζοντας συνολικά 5.612 σημεία που χρειάζονταν αποκατάσταση. Στη συνέχεια, σχεδίασε μια ψηφιακή μάσκα στο Adobe Photoshop, προσθέτοντας χρωματισμένες κηλίδες για να καλύψει τα φθαρμένα σημεία και αντιγράφοντας μοτίβα από άλλες περιοχές του πίνακα. Μάλιστα, αναπαράγοντας το πρόσωπο ενός βρέφους που έλειπε από άλλο έργο του ίδιου καλλιτέχνη, το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό.
Η μάσκα εκτυπώθηκε σε φύλλο πολυμερούς και επικαλύφθηκε με βερνίκι για την προστασία του μελανιού, πριν τοποθετηθεί προσεκτικά πάνω στον πίνακα. Συνολικά χρησιμοποιήθηκαν 57.314 χρώματα για να καλυφθούν οι φθορές, με στόχο την βελτίωση της εικόνας του πίνακα, έστω και αν η ευθυγράμμιση δεν ήταν απόλυτα τέλεια.
Ενθουσιασμός και Ηθικά Διλήμματα
Ο Κατσκίν εξέφρασε τον ενθουσιασμό του για το αποτέλεσμα: “Ήταν το επιστέγασμα πολλών ετών προσπαθειών για να λειτουργήσει αυτή η μέθοδος. Η ανακούφιση ήταν μεγάλη όταν διαπιστώσαμε ότι μπορέσαμε να ανασυνθέσουμε και να ενώσουμε με επιτυχία τα διασωθέντα τμήματα του πίνακα”.
Η μέθοδος, όπως δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Nature», είναι κατάλληλη μόνο για πίνακες που είναι καλυμμένοι με βερνίκι και έχουν λεία επιφάνεια, ώστε το πολυμερές φύλλο να κολλά σωστά. Η μάσκα μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς να αφήσει σημάδια, είτε με προσεκτικό ξεφλούδισμα είτε με τη χρήση ειδικών διαλυτών.
Ο Κατσκίν ελπίζει ότι αυτή η καινοτόμος μέθοδος θα δώσει τη δυνατότητα σε γκαλερί και μουσεία να αποκαταστήσουν και να εκθέσουν πολλές ελαιογραφίες που μέχρι τώρα θεωρούνταν μη ικανές να συντηρηθούν παραδοσιακά. Ωστόσο, αναγνωρίζει τα ηθικά ερωτήματα που προκύπτουν σχετικά με το αν είναι σωστό να καλύπτονται πίνακες με φιλμ, καθώς αυτή η πρακτική μπορεί να αλλοιώσει την εμπειρία του θεατή και να εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις παρεμβάσεις που περιλαμβάνουν την αντιγραφή χαρακτηριστικών από άλλα έργα.
