Για τις ανάγκες του παρόντος άρθρου, θα σας ζητήσω να κάνετε μια μικρή άσκηση: Σκεφτείτε και κάντε μια εκτίμηση του πόση ώρα ξοδεύετε κάθε εβδομάδα στο κινητό, σκρολάροντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διαβάζοντας ειδήσεις, βλέποντας βίντεο, ψάχνοντας να αγοράσετε κάτι και άλλα παρόμοια. Στη συνέχεια, κοιτάξτε την εβδομαδιαία αναφορά του χρόνου οθόνης του τηλεφώνου σας για να δείτε πόσο χρόνο ξοδεύετε πραγματικά εκεί.
Στοιχηματίζω ότι η αρχική σας εκτίμηση ήταν χαμηλότερη από τον πραγματικό σας χρόνο οθόνης, ίσως και κατά πολύ. Πώς πέσατε τόσο έξω; Απλώς ο χρόνος περνάει διαφορετικά όταν είμαστε online.
Αυτό είναι το συμπέρασμα ερευνητών όπως ο Peter Tse, οι οποίοι έχουν περάσει χρόνια μελετώντας την αντίληψή μας για τον χρόνο.
Ο χρόνος είναι σχετικός
«Αλλιώς αντιλαμβάνεσαι τον χρόνο όταν ακουμπάς τα χέρια σου σε ένα αναμμένο σίδερο κι αλλιώς τον αντιλαμβάνεσαι όταν κάθεσαι δίπλα σε μία ωραία γυναίκα!» είχε πει ο Αϊνστάιν για να εξηγήσει τη θεωρία της σχετικότητας του χρόνου.
Και για να το φέρουμε στα μέτρα της σημερινής ψηφιακής εποχής, ο χρόνος μπορεί να φαίνεται ότι κυλάει αργά όταν είμαστε βαθιά απορροφημένοι σε κάτι, όπως σε ένα βιντεοπαιχνίδι. Αλλά η μνήμη μας λέει ότι πέρασε γρήγορα, εξηγεί ο Δρ Tse, καθηγητής γνωστικής νευροεπιστήμης στο Dartmouth College, στην Julie Jargon της Wall Street Journal.
Συν τοις άλλοις, τα πράγματα που θυμόμαστε πιο έντονα αργότερα είναι συνήθως συγκλονιστικές εμπειρίες ή νέες και συναρπαστικές. Οι αναμνήσεις μας από δραστηριότητες ρουτίνας τείνουν να ξεθωριάζουν γρήγορα.
«Ο εγκέφαλος κρίνει τον χρόνο από το πόσες πληροφορίες επεξεργάζεται. Όταν κάτι είναι καινούργιο, του δίνουμε προσοχή», λέει ο Δρ Tse. Ένα καλό παράδειγμα θα ήταν ο τρόπος με τον οποίο ο χρόνος μοιάζει να σταματάει σε ένα επικείμενο αυτοκινητιστικό δυστύχημα – ελπίζω να μην το έχετε ζήσει, αλλά εγώ που το έχω, το πιστοποιώ: είναι σαν να γίνονται όλα ξαφνικά σε αργή κίνηση, νιώθεις ότι ένα δευτερόλεπτο διαρκεί ένα λεπτό! «Επεξεργαζόμαστε περισσότερες πληροφορίες ανά δευτερόλεπτο, οπότε φαίνεται να διαρκεί περισσότερο», εξηγεί ο ειδικός.
Ίσως έχετε ακούσει αυτό που λένε για το μεγάλωμα των παιδιών: Οι ημέρες είναι μεγάλες αλλά τα χρόνια μικρά… Οι πρώτες μέρες μπορεί να μας έχουν φανεί εξαντλητικές, αλλά αργότερα δεν μπορούμε να θυμόμαστε κάθε αλλαγή πάνας. Κοιτώντας πίσω, φαίνεται σαν τα παιδιά μας να μεγάλωσαν μέσα σε μια στιγμή.
Τα βιντεοπαιχνίδια και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας επηρεάζουν με παρόμοιο τρόπο. Οι ροές μας στο Instagram μπορεί να μας δίνουν την ψευδαίσθηση του ότι βλέπουμε κάτι καινούριο κάθε φορά, αλλά μπορείτε πραγματικά να θυμάστε κάθε ανάρτηση γενεθλίων που διαβάσατε ή κάθε βίντεο γάτας που παρακολουθήσατε; Η εμπειρία του scrolling, ανεξάρτητα από το τι περνάει μπροστά από τα μάτια μας, είναι σε μεγάλο βαθμό η ίδια από μέρα σε μέρα.
Ρουφηγμένοι από τις συσκευές μας
Αυτή η διαφορετική αίσθηση του πώς περνάει ο χρόνος είναι που δημιουργεί και όλους τους κλασικούς πια καβγάδες σε κάθε σπίτι: Τα παιδιά και οι έφηβοι χάνονται παρακολουθώντας βίντεο στο TikTok ή παίζοντας παιχνίδια online, και δεν αισθάνονται ποτέ ότι έχει περάσει πολύ ώρα. «Μόλις τώρα έκατσα», είναι η απάντηση που παίρνω πολλές φορές από τον γιο μου, όταν διαμαρτύρομαι για την πολύωρη χρήση οθόνης. Ναι, αλλά έχω αντικειμενικά επιχειρήματα: ήταν μέρα και τώρα είναι ώρα για ύπνο!
Σχεδόν κάθε ενήλικας μπορεί να ταυτιστεί και με τις δύο πλευρές σε αυτή τη διαφωνία. Ανεξάρτητα από την ηλικία μας, όλους μας «ρουφάνε» οι συσκευές μας.
Ο Δρ. Tse και οι συνεργάτες του δημοσίευσαν την πρώτη τους μελέτη σχετικά με την επίδραση που μπορεί να έχει η καινοτομία στην αντίληψη του χρόνου μας το 2004 – τρία χρόνια πριν κυκλοφορήσει το iPhone. Στους συμμετέχοντες στη μελέτη έδειξαν μια σειρά από επαναλαμβανόμενες εικόνες που αναβόσβηναν σε μια οθόνη, ακολουθούμενες από μια νέα εικόνα. Ενώ όλες οι εικόνες εμφανίζονταν για την ίδια διάρκεια, οι συμμετέχοντες πίστευαν ότι η νέα εικόνα διαρκούσε περισσότερο.
Άλλα πειράματα αντίληψης του χρόνου έχουν έκτοτε διεξαχθεί γύρω από τη χρήση βιντεοπαιχνιδιών και μέσων κοινωνικής δικτύωσης και έχουν διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι χάνουν την αίσθηση του χρόνου όταν παίζουν βιντεοπαιχνίδια και σκρολάρουν στο Facebook. Ορισμένες μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι οι άνθρωποι υποτιμούν κατά πολύ τον χρόνο που περνούν στις οθόνες. Μια μελέτη του 2015, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι υποτιμούν την πραγματική καθημερινή χρήση των κινητών τους κατά περίπου 20%. Ορισμένοι ερευνητές εκτιμούν ότι το ποσοστό αυτό έχει πιθανότατα αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.
Ωραία, δεν έχουμε αίσθηση του χρόνου, και τι με αυτό;
Καθώς ξοδεύουμε όλο και περισσότερο χρόνο σε εικονικές ασχολίες, είναι πιο δύσκολο να διαχειριστούμε τον χρόνο γενικά, λέει ο Δρ Tse. Αυτό μπορεί να μας κάνει να χάνουμε σε τομείς όπως η οικοδόμηση προσωπικών σχέσεων και σε δραστηριότητες όπως η άσκηση και η παραμονή στην ύπαιθρο.
Αυτή η μικρή έξαψη που νιώθετε όταν βλέπετε νέα likes στην ανάρτησή σας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι η χημική ουσία ντοπαμίνη που προκαλεί ευεξία καθώς απελευθερώνεται στον εγκέφαλό σας. Αλλά όταν ο εγκέφαλος κατακλύζεται επανειλημμένα από ντοπαμίνη, ρυθμίζεται από μόνος του, μειώνοντας την ποσότητα που απελευθερώνεται. Τα μεμονωμένα likes ανταμείβουν όλο και λιγότερο, οπότε χρειάζεστε περισσότερα από αυτά για να νιώσετε καλά. Αντί για 30 λεπτά, που ήταν ο αρχικός σας σκοπός όταν ανοίξατε το κινητό, έχει περάσει μια ώρα και είστε ακόμα εκεί, περιμένοντας να νιώσετε πάλι αυτήν την έξαψη. Είναι η κλασική λειτουργία του εθισμού, που δεν αφορά μόνο τα ναρκωτικά, και αποτυπώνεται τόσο εύστοχα στο ακόλουθο βιντεάκι.
Σε έρευνα που έκανε ο Philip Gable, αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Ψυχολογίας και Μελέτης του Εγκεφάλου του Πανεπιστημίου του Delaware, καταγράφηκε πως όταν οι άνθρωποι βλέπουν φωτογραφίες με πιθανές ανταμοιβές, όπως ένα επιδόρπιο, τις αντιλαμβάνονται αναδρομικά ως προβαλλόμενες για μικρότερο χρονικό διάστημα από ό,τι φωτογραφίες λουλουδιών.
«Όταν έχεις έντονο κίνητρο, ο χρόνος περνάει γρήγορα», λέει ο Δρ Gable, μιλώντας για τα βιντεοπαιχνίδια και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Το πρόβλημα είναι ότι αυτά τα πράγματα δεν έχουν τόσο νόημα όσο ο εγκέφαλός μας ξεγελιέται για να νομίζει ότι έχουν». Και προσθέτει: «Μπορεί να αλληλεπιδράτε με άλλους ανθρώπους, αλλά αυτό είναι εφήμερο».
Ο Andrew Fishman, αδειούχος κλινικός κοινωνικός λειτουργός στο Park Ridge του Ιλινόις, χρησιμοποιεί μια άσκηση εκτίμησης του χρόνου στη θεραπεία του με παιδιά που αντιμετωπίζουν πρόβλημα στη ρύθμιση του χρόνου του gaming τους. Λέει ότι τα παιδιά παίζουν τρεις έως πέντε φορές περισσότερη ώρα, κατά μέσο όρο, από ό,τι υπολογίζουν.
Μόλις τα παιδιά δουν πόσο χρόνο αφιερώνουν στα παιχνίδια σε σχέση με άλλες δραστηριότητες που τους αρέσουν, τα βοηθά να αναπτύξουν ένα σχέδιο για περισσότερες δραστηριότητες εκτός οθόνης. Ίσως και οι ενήλικες θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να κάνουν την ίδια άσκηση.
Τι μπορείτε να κάνετε
Αφού μετρήσετε και συνειδητοποιήσετε πόσο χρόνο περνάτε στο διαδίκτυο, αποφασίστε νέα όρια για τον χρόνο που αφιερώνετε στην οθόνη και σκεφτείτε δραστηριότητες για να αξιοποιήσετε αυτόν τον ξανακερδισμένο χρόνο. Κάποιες συμβουλές που μπορεί να σας βοηθήσουν:
Κάντε μικρά βήματα. Ο Ben Rodsky, μαθητής της πέμπτης δημοτικού, λέει ότι τον βοήθησε αυτό στο να μειώσει σταδιακά τον χρόνο που περνάει στο iPad του. Κατάφερε τελικά, με λίγο χρόνο την εβδομάδα, να μειώσει τη χρήση του από τρεις ώρες κάθε φορά σε 45 λεπτά.
Βρείτε συνεργάτη. Ο Δρ. Tse προτείνει να επιστρατεύσετε στην προσπάθειά σας έναν συνεργάτη, με τον οποίο θα κάνετε δραστηριότητες εκτός οθόνης, με τον ίδιο τρόπο που θα χρησιμοποιούσατε έναν φίλο για να παραμείνετε πιστόσς στη δέσμευσή σας να πηγαίνετε στο γυμναστήριο. Αν ο ένας από εσάς βγάλει το τηλέφωνό του την ωρα του φαγητού ή κατά τη διάρκεια μιας πεζοπορίας, μπορεί ο άλλος να του υπενθυμίσει να το βάλει στην άκρη.
Κάντε το οικογενειακό ζήτημα. Αν η οικογένειά σας περνάει πολύ χρόνο στις οθόνες, χρησιμοποιήστε τον εαυτό σας σαν μοντέλο για τη συμπεριφορά που θέλετε, λέει ο κ. Fishman. Παρακολουθήστε τη δική σας ψηφιακή χρήση και θέστε όρια για τον εαυτό σας, και στη συνέχεια μοιραστείτε τα όλα αυτά με τα παιδιά σας.
Βάλτε χρονοδιακόπτη. Ο Dr. Gable συνιστά να βάζετε ένα χρονοδιακόπτη 30 λεπτών κάθε φορά που κάνετε πράγματα που συνήθως σας κάνουν να χάνετε την αίσθηση του χρόνου. Θα αποκτήσετε μεγαλύτερη επίγνωση του πόσος χρόνος περνάει στην πραγματικότητα.
Πηγή: The Wall Street Journal
