Η γενιά του Covid-19: Επιπτώσεις της πανδημίας στα παιδιά
Το άγχος και η κοινωνική απομόνωση που προκλήθηκαν από την πανδημία είχαν σημαντικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία, με τα παιδιά να πλήττονται ιδιαίτερα. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι οι αρνητικές συνέπειες μπορεί να συνεχιστούν έως την ενήλικη ζωή, επηρεάζοντας όχι μόνο την υγεία τους, αλλά και τις οικονομικές τους προοπτικές.
Η Ρεμπέκα Άντεργουντ, νηπιαγωγός στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνια, αναφέρει σημαντικές διαφοροποιήσεις στους μαθητές της μετά την πανδημία. Η τάξη του 2025, τα παιδιά δηλαδή που ήταν βρέφη κατά την εκδήλωση της πανδημίας, αντιμετωπίζουν ποικιλία προβλημάτων, όπως είναι οι διαταραχές στη σωματική τους ανάπτυξη και οι δυσκολίες στην κοινωνική τους αλληλεπίδραση.
«Πολλά παιδιά δεν μπορούν να πηδήξουν με τα δύο πόδια και διστάζουν ακόμα και να σκαρφαλώσουν», αναφέρει η Άντεργουντ, σημειώνοντας ότι αυτή η κατάσταση προκύπτει από την έλλειψη ευκαιριών για παιχνίδι και εξερεύνηση σε εξωτερικούς χώρους κατά τη διάρκεια των λόκνταουν. Αυτές οι κρίσιμες πρώτες χρονιές της ζωής τους πέρασαν κλεισμένα μέσα στο σπίτι, στερούμενα τυπικών δραστηριοτήτων που είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξή τους.
Από τον Μάρτιο του 2020, περίπου 2,2 δισεκατομμύρια παιδιά και νέοι σε όλο τον κόσμο υπήρξαν θύματα σοβαρών ανατροπών στην καθημερινότητά τους. Σχολεία ανέστειλαν τις δραστηριότητές τους, ακυρώθηκαν σημαντικά γεγονότα όπως χοροί, αθλητικές δραστηριότητες και τελετές αποφοίτησης. Η μέση διάρκεια της διακοπής ήταν 5,5 μήνες, ενώ σε ορισμένες περιοχές η απουσία από το σχολείο διήρκεσε ακόμη περισσότερο.
Η πανδημία έχει προκαλέσει ανατροπές σε κρίσιμες περιόδους ανάπτυξης του εγκεφάλου των παιδιών. Οι εμπειρίες που αποκτούν στην παιδική ηλικία διαμορφώνουν τη συμπεριφορά, την ψυχική υγεία και την ευημερία τους για τη διάρκεια της ζωής τους. Δάσκαλοι, όπως η Άντεργουντ, παρατήρησαν αλλαγές καθώς τα σχολεία ξαναλειτούργησαν το 2021. Η υπερδιέγερση αναδείχθηκε σε κοινό φαινόμενο. Για παράδειγμα, το σχολείο της αναγκάστηκε να σταματήσει τα μαθήματα μουσικής λόγω του ότι ο θόρυβος ήταν αποδιοργανωτικός για τα παιδιά, τα μισά από τα οποία έφευγαν από την αίθουσα λόγω του άγχους τους.
Πέντε χρόνια μετά την εμφάνιση του Covid-19 και τα εκτεταμένα λόκνταουν, οι ερευνητές αρχίζουν να κατανοούν τις επιπτώσεις των απότομων κοινωνικών αλλαγών στα παιδιά. Αυτές οι επιπτώσεις αφορούν όχι μόνο τη συμπεριφορά και την ψυχική υγεία, αλλά και τις κοινωνικές δεξιότητες και την εκπαίδευση. Το βάθος αυτών των επιπτώσεων και οι μακροχρόνιες συνέπειές τους ίσως αρχίσουν να αποκαλύπτονται στα επόμενα χρόνια.
Μελέτες και ευρήματα
Η έρευνα επιβεβαιώνει πολλές από τις αναφορές των δασκάλων. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η μελέτη BICYCLE (Born in Covid Year Core Lockdown Effects) εξετάζει παιδιά που γεννήθηκαν κατά την κορύφωση των λόκνταουν. Η Λούσι Χένρι, καθηγήτρια ομιλίας και γλώσσας στο City St George’s, επισημαίνει ότι η πανδημία ήταν ένα σοβαρό πλήγμα για την ανάπτυξη των παιδιών. «Τα παιδιά που γεννήθηκαν από τον Μάρτιο έως τον Ιούνιο του 2020 παρουσίασαν καθυστερήσεις στην ανάπτυξη της γλώσσας και των γνωστικών τους δεξιοτήτων», αναφέρει. Σημαντικές εμπειρίες, όπως η αλληλεπίδραση με αγνώστους και η έκθεση σε διαφορετικές φωνές και πρόσωπα, έχουν περιοριστεί, με συνέπεια να παρατηρούνται καθυστερήσεις στην κοινωνική τους ανάπτυξη και επικοινωνία.
Κατά την κορύφωση της πανδημίας, έρευνες της UNESCO αποκάλυψαν ότι πάνω από 1,6 δισεκατομμύρια μαθητές σε πάνω από 190 χώρες δεν παρακολούθησαν εκπαίδευση στα σχολεία. Τα παιδιά που δεν είχαν σταθερή πρόσβαση στο διαδίκτυο βρέθηκαν να υστερούν εκπαιδευτικά, ενώ στα Ηνωμένα Αμερική, πρόσφατες εκθέσεις επιβεβαίωσαν ότι οι επιδόσεις των μαθητών σε όλους τους τομείς υποχώρησαν, ιδιαίτερα εκείνων από φτωχές ή περιθωριοποιημένες κοινότητες.
Οι διεθνείς μελέτες του 2025 απέδειξαν ότι οι επιδόσεις στα μαθηματικά μειώθηκαν κατά μέσο όρο κατά 14%, ποσό που αντιστοιχεί σχεδόν σε επτά μήνες απώλειας μαθησιακού χρόνου. Πληθυσμιακές ομάδες, όπως τα αγόρια και οι μετανάστες, επηρεάστηκαν σε μεγαλύτερο βαθμό, ενώ η εξ αποστάσεως μάθηση δεν κατάφερε να καλύψει τις ανάγκες τους. Σημαντικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα κενά στον τομέα της εκπαίδευσης είναι μόνιμα και πιθανά να δημιουργήσουν ισχυρές οικονομικές συνέπειες για την κοινωνία.
Πρωτοβουλίες για επιτάχυνση της μάθησης και διδασκαλία σε μικρές ομάδες έχουν αποδειχθεί θετικές, ωστόσο απαιτούν πόρους και δεν έχουν εφαρμοστεί ευρέως. Για αρκετές υποομάδες, η κατάσταση παραμένει δύσκολη, με αποτέλεσμα τα εκπαιδευτικά χάσματα να διαρκούν ή και να διευρύνονται. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι επιπτώσεις της πανδημίας αφορούν και την αύξηση των ποσοστών παιδικής παχυσαρκίας, η οποία υπολογίζεται ότι θα κοστίσει σημαντικά στην κοινωνία στο μέλλον.
Συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη
Η Τζούντιθ Περιγκό από το UCLA καταγράφει ότι η πανδημία επισήμανε τις ήδη υφιστάμενες πτωτικές τάσεις στη γλώσσα και τις γνωστικές δεξιότητες των νηπίων. Αναφέρει, ωστόσο, μια απροσδόκητη βελτίωση στην συναισθηματική ωριμότητα. «Όταν τα παιδιά αντιμετωπίζουν δυσκολίες, αναπτύσσουν και ένα είδος ωριμότητας», προσθέτει. Αλλά η ψυχολογική πίεση που προκλήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας είναι αναμφισβήτητη, με αυξημένα ποσοστά άγχους και κατάθλιψης να καταγράφονται.
Η Τάντι Παρκς, κοινωνική λειτουργός στο Λος Άντζελες, επισημαίνει ότι πολλές οικογένειες συνεχίζουν να ζουν με τις συνέπειες της πανδημίας. Τα παιδιά συχνά δυσκολεύονται να αποδεσμευτούν από τους γονείς τους. Τα συμπεράσματα αυτών των ερευνών θεωρούνται σημαντικά, καθώς παρέχουν διδάγματα για το πώς να προχωρήσουμε σε στοχευμένες παρεμβάσεις, με στόχο την ανακούφιση των επιπτώσεων της πανδημίας.
Παρά τις δυσκολίες, οι εκπαιδευτικοί όπως η Άντεργουντ βλέπουν σημάδια αργής ανάκαμψης. Η νέα της τάξη απολαμβάνει τη μουσική και συμμετέχει πιο ενθουσιωδώς σε δραστηριότητες. Αν και υπάρχει πρόοδος, η κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών παραμένει προκλητική.
Καθώς η γενιά που επηρεάστηκε από την πανδημία μεγαλώνει, οι πραγματικές διαστάσεις των συνεπειών θα γίνουν ολοένα και πιο εμφανείς. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι η πανδημία Covid-19 άφησε έντονο αποτύπωμα στην παιδική ηλικία, και η κοινωνία έχει την υποχρέωση να αναλάβει ουσιαστική δράση για να παρέχει τις ευκαιρίες που χρειάζονται σε μια νέα, μεταβαλλόμενη πραγματικότητα.
