01.01.2023 • 20:56
Τα έντονα άλγη, τα μεγάλα άχθη παροξύνουν τη λαχτάρα της λύτρωσης, ατσαλώνουν τις προσπάθειες εξάλειψης των φρικιάσεων, εξαφάνισης των βασάνων. Ακόμη κι αν το δράμα με άγνωστο τέλος είναι σε εξέλιξη, η ελπίδα σκάβει αταλάντευτα, απελευθερωτικά λαγούμια εξόδου.
Κάπως έτσι θα μπορούσε κανείς να περιγράψει τη στάση των ταλανιζόμενων ανά τον κόσμο ανθρώπων απέναντι στο μέλλον: λιγότερο αισιόδοξοι, αλλά όχι απέλπιδες. Το 65% των ερωτηθέντων σε διαφορετικές χώρες ανά την υφήλιο αισιοδοξεί ότι το 2023 θα είναι καλύτερο από το 2022, σύμφωνα με την εταιρεία στατιστικών μελετών Ipsos. Ποσοστό κατά 12 μονάδες χαμηλότερο εκείνου 12 μήνες νωρίτερα, όταν είχε διαφανεί το καταλάγιασμα της πανδημίας και η χλαπαταγή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία δεν είχε ακόμη ακουστεί. Το μέσο ποσοστό, βέβαια, εικονίζει μόνο την τάση, δεν φανερώνει τις διαφορές μεταξύ των χωρών. Στις ΗΠΑ αισιοδοξεί για το μέλλον το 64%, στη Βραζιλία το 85%, στην Κίνα το 83%, στην Ιαπωνία το 36%, στην Ελλάδα το 33,5% (Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών), στην Τουρκία και στην Ιταλία το 54%, στη Γερμανία και στη Σουηδία το 52%, στη Γαλλία το 44%. Διάχυτη είναι η απαισιοδοξία για την παγκόσμια οικονομία: το 79% αναμένει αύξηση των τιμών, το 75% υψηλότερο πληθωρισμό, το 74% αύξηση των επιτοκίων, το 68% άνοδο της ανεργίας. Απροφύλακτο πεδίο για πολλούς, ένεκα των θερμών και των επαπειλούμενων εστιών, είναι η παγκόσμια ασφάλεια. Εκτοξευμένος ο φόβος για χρήση πυρηνικών (το 48% θεωρεί πιθανή μια τέτοια κλιμάκωση), μεγαλύτερη η ανησυχία για κυβερνοεπιθέσεις (44%), καταστροφικά αστρικά συμβάντα (22%), ακραία καιρικά φαινόμενα (65%).
Δράματα με άγνωστο τέλος σε πλήρη εξέλιξη, σε έναν κόσμο λιγότερο αισιόδοξο για το 2023, όμως παρά ταύτα μάχιμο, ορθό.
Αισιοδοξία για την καινοτομία. Απαισιοδοξία για την οικονομία. Διστακτική αναζήτηση στέρεων εδαφών. Ελπίδα. Μοιάζει υποκριτικό ή αστείο να είναι κανείς υπερβολικά αισιόδοξος σε μια εποχή μεγάλων αβεβαιοτήτων και πολυεπίπεδων κρίσεων. Οπως γελοία φάνταζε στον Βολταίρο, και τη διακωμωδούσε καυστικά, η αστείρευτη αισιοδοξία του Λάιμπνιτς, η πίστη του ότι ο κόσμος τους ήταν ο καλύτερος δυνατός, ένα δόγμα προκλητικό τον σπαρασσόμενο 18ο αιώνα. Οταν οι θρησκευτικές συγκρούσεις ρήμαζαν και αιματοκυλούσαν την Ευρώπη, οι ληστρικοί πόλεμοι των ηγεμόνων αποδεκάτιζαν τους λαούς, η Ιερά Εξέτασις οδηγούσε ανήσυχα πνεύματα και αθώα πλάσματα στην πυρά, οι Ευρωπαίοι έμποροι εξολόθρευαν ιθαγενείς στην Αμερική, η Μεσόγειος Θάλασσα έβριθε Μπαρμπερίνων πειρατών και ουδείς ταξίδευε με ασφάλεια… Την υπερχειλίζουσα αισιοδοξία για έναν κόσμο θεϊκά ισορροπημένο προσγειώνει ο Βολταίρος σε χαμηλά σταθερά εδάφη με μια σειρά σπαρταριστών, σχεδόν αυτοβιογραφικών, επεισοδίων στο φιλοσοφικό διήγημα «Καντίντ» (1759), που έχει μεταφραστεί στα ελληνικά πέντε φορές από το 1922 και έχει κυκλοφορήσει με τους τίτλους «Ο Αγαθούλης, ήτοι περί αισιοδοξίας», «Καντίντ ή η αισιοδοξία». Είναι η αλλόκοτη, αξιοδάκρυτη Οδύσσεια του Αγαθούλη, μιας άδολης ψυχής με απλό πνεύμα, που ανακαλύπτει πως τα πράγματα δεν είναι καθόλου άριστα όταν εξορίζεται από το ειδυλλιακό γερμανικό πριγκιπάτο όπου ζει με τον δάσκαλό του, Παγγλώσση, θεωρητικό της αισιοδοξίας, εξαιτίας της αγάπης του για τη βαρονέσα Κυνογόνδη. Υφίσταται τα πάνδεινα, μέχρι και τον μέγα σεισμό του 1755 στη Λισσαβώνα, περιφερόμενος από τη Γερμανία σε Πορτογαλία, Ισπανία, Αφρική, Αμερική, Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Τουρκία. Βιώνει την ηθική αποσύνθεση των τόπων αυτών, τη δυστυχία και την άγνοια των φτωχών, την ασυνειδησία και τη σκληρότητα των ηγετικών τάξεων, τις ολέθριες βεβαιότητες των φανατικών. Η αισιοδοξία του αναβλύζει από την άρνηση της (τυφλής) αισιοδοξίας. Η βελτιοδοξία του τρέφεται από την εμμονή του στη στοχευμένη πράξη. «Πρέπει να καλλιεργούμε τον κήπο μας» είναι η βολταιρική κατακλείδα. Που ερμηνεύεται παντοιοτρόπως. Ο κόσμος μας δεν αλλάζει, όμως αν διαχειρίζεσαι καλά τις υποθέσεις σου ζεις καλύτερα. Δράσε τοπικά και άμεσα. Κάνε ό,τι καλύτερο μπορείς, έως εκεί που φθάνεις. Είσαι άνθρωπος στο μέτρο που αποδέχεσαι ότι αποτελείς μέρος του προβλήματος. Εχεις ευθύνη, ατομική.
Τι έχει αλλάξει; Οχι πολλά. Δεν ζούμε σε έναν ισορροπημένο κόσμο, δεν τείνουν όλοι προς την αρετή, οι φανατικοί ακόμη επιδίδονται στις φρικιαστικές τους αγριότητες. Ο αγώνας ενάντια στη βαρβαρότητα δεν περιορίζεται σε έναν κλειστό κήπο, όμως ο κήπος είναι το λιθαράκι που στηρίζει το κτίσμα. Ας κρατήσουμε για το 2023 τη βολταιρική ζέουσα επιθυμία για εύρεση λύσεων. Την αθάνατη μητέρα της προόδου.
ΠΗΓΗ: kathimerini.gr
