Ο δρόμος για τον τερματισμό ενός πολέμου σπάνια είναι ευθύς. Ακόμη και η συμφωνία για κατάπαυση του πυρός συνεπάγεται επιπλοκές. Παρότι η Ουκρανία συμφώνησε σε μια πρόταση εκεχειρίας 30 ημερών μετά από συζητήσεις με τις ΗΠΑ στην Τζέντα την περασμένη εβδομάδα, αλλά σε αυτή δεν εξηγείται πώς θα μπορούσε να επιβληθεί η διακοπή των εχθροπραξιών.
Την εν λόγω πρόταση δεν έχει αποδεχτεί προσώρας η Μόσχα, ωστόσο οι συζητήσεις για την κατάπαυση του πυρός συνεχίζονται και ενδεχομένως το επόμενο διάστημα να αποδώσουν καρπούς. Μάλιστα, τη Δευτέρα (17/3), ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε πως ΗΠΑ και Ρωσία διαπραγματεύουνται τη διαίρεση γης και ενεργειακών εγκαταστάσεων για τον τερματισμό του πολέμου.
Ήδη στρατιωτικοί από περισσότερες από 30 χώρες συνέρχονται στο Ηνωμένο Βασίλειο με αντικείμενο το εύρος και την κλίμακα μιας αποστολής επιβολής της κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία, όπως ανέφεραν πηγές στο Al Jazeera.
«Συζητούν πολύ σοβαρά… τι πρέπει να γίνει και ποιες χώρες μπορούν να συνεισφέρουν», αποκάλυψε μια ανώτερη στρατιωτική πηγή με γνώση της συζήτησης.
«Πρέπει να είναι μια μαξιμαλιστική προσέγγιση, οπότε μετά μπορούμε να δούμε αν οι ΗΠΑ μπορούν να έχουν κάποια συνδρομή», πρόσθεσε η ίδια πηγή.
«Αυτή είναι μια ευκαιρία για τους Ευρωπαίους να προχωρήσουν. Αυτό είναι πολύ συναρπαστικό… Μπορούμε ακόμα να το κάνουμε αρκετά γρήγορα», τόνισε ακόμη.
Η συνάντηση πραγματοποιείται δύο εβδομάδες αφότου ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Κιρ Στάρμερ ανακοίνωσε ότι ένας «συνασπισμός των πρόθυμων» θα εργαστεί σε ένα ειρηνευτικό σχέδιο που θα παρουσιάσει στον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ.
Είναι εφικτή μια εκεχειρία στην Ουκρανία;
Το μεγάλο ερώτημα, όμως, είναι πώς θα μπορούσε να τηρηθεί μια εκεχειρία στην Ουκρανία, δεδομένης της τεράστιας αναταραχής που επικρατεί στην περιοχή.
«Η παρακολούθηση πρέπει να αρχίσει αμέσως», λέει ο Τζον Φόρμαν, πρώην Βρετανός ακόλουθος Άμυνας στη Μόσχα και το Κίεβο.
«Αν υπάρξει εκεχειρία 30 ημερών, το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα τηρηθεί», δεδομένου ότι η Ρωσία έχει ιστορικό παραβίασης εκεχειριών και ειρηνευτικών συμφωνιών.
Η πρόσφατη ιστορία στην Ουκρανία αναδεικνύει την πρόκληση, αναφέρει ο Guardian.
Μια ειδική αποστολή του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), αποτελούμενη από 1.000 άτομα που εκτελούσε δεκάδες περιπολίες την ημέρα με οχήματα χωρίς όπλα, ήταν υπεύθυνη για την παρακολούθηση του τερματισμού των εχθροπραξιών στο ανατολικό Ντονμπάς της Ουκρανίας και στις δύο πλευρές της μεθοριακής γραμμής στο πλαίσιο των συμφωνιών του Μινσκ του 2014 και του 2015.
Ο ΟΑΣΕ, ο οποίος εκπροσωπεί 57 κράτη στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και την κεντρική Ασία, επιλέχθηκε επειδή η Ρωσία και η Ουκρανία είναι μέλη του. Προσπάθησε να συγκρατήσει τις εντάσεις, ωστόσο καταμετρήθηκαν 486 θύματα άμαχοι και 400.000 παραβιάσεις της εκεχειρίας το 2017. Αν και ο αριθμός αυτός μειώθηκε στα 91 θύματα και 93.902 παραβιάσεις το 2021, η Ρωσία σχεδόν δύο μήνες μετά, εξαπέλυσε εισβολή πλήρους κλίμακας προς την Ουκρανία.
Ο Σαμίρ Πουρί, αναλυτής του thinktank Chatham House και πρώην παρατηρητής του ΟΑΣΕ στην Ουκρανία, σημειώνει ότι η αποστολή σήμερα, είναι πολύ μεγαλύτερη:
«Το 2015, ο ΟΑΣΕ παρακολουθούσε σε μεγάλο βαθμό μια μικρότερη γραμμή μετώπου στο Ντονμπάς, όπου ο ουκρανικός στρατός αντιμετώπιζε κυρίως αυτονομιστικές πολιτοφυλακές. Σήμερα, η γραμμή του μετώπου είναι πολύ μεγαλύτερη και οι αντιμαχόμενοι διαθέτουν πλήρεις στρατούς με σημαντικά οπλικά συστήματα».
«Σύμμαχος» η δορυφορική τεχνολογία
Η σύγχρονη τεχνολογία με drones και δορυφορική λήψη, εν έτει 2025, μπορεί να διευκολύνει την επίβλεψη για την τήρηση της κατάπαυσης του πυρός.
Ο Πουρί υπενθυμίζει ότι πριν από μια δεκαετία, η αποστολή του ΟΑΣΕ διέθετε μόνο τέσσερα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα οποία οι υποστηριζόμενοι από τη Ρωσία αυτονομιστές τα χρησιμοποίησαν ως στόχους αρκετές φορές.
Ωστόσο ενώ η τεχνολογία μπορεί να μειώσει τον αριθμό των παρατηρητών που απαιτούνται, δεν μπορεί να βοηθήσει στην επιβολή της εκεχειρίας σε περίπτωση παραβίασής της.
Το γεγονός αυτό επισημάνθηκε και από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν την περασμένη Πέμπτη.
Ποιος θα ελέγχει την κατάπαυση του πυρός σε ένα μέτωπο μήκους 2.000 χιλιομέτρων, διερωτήθηκε ο Βλαντιμίρ Πούτιν στη συνέντευξη Τύπου στη Μόσχα.
Ένα τέτοιο μέτωπο, θα απαιτούσε αρκετές χιλιάδες παρατηρητές, που θα είχαν την ικανότητα να αποτρέπουν συγκρούσεις και από τις δύο πλευρές.
Αν και οι ευρωπαϊκές χώρες, με επικεφαλής το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία, έχουν μιλήσει για τη δημιουργία μιας «ειρηνευτικής δύναμης» που θα εγγυάται την ασφάλεια της Ουκρανίας σε περίπτωση διαρκούς ειρήνης, οι οργανωτές της είναι κατηγορηματικοί ότι δεν πρόκειται για στρατεύματα που θα επιβάλλουν την ηρεμία στο μέτωπο.
«Δεν είναι ειρηνοφύλακες», τονίστηκε χαρακτηριστικά για μια δύναμη που θα διασφαλίζει τον εναέριο χώρο της Ουκρανίας, τις θαλάσσιες οδούς και τις κρίσιμες υποδομές.
Ωστόσο, η επιτήρηση, υποστηρίζει ο Φόρμαν, είναι απαραίτητη για τη συγκράτηση και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των κάποτε αντιμαχόμενων μερών.
«Πρέπει να εμπιστεύεσαι και να επαληθεύεις», υπογράμμισε.
«Το πρόβλημα είναι ότι, για την Ουκρανία, η επιτήρηση της κατάπαυσης του πυρός έχει αποκομίσει κακές εντυπώσεις εξαιτίας όσων συνέβησαν μετά τις συμφωνίες του Μινσκ».
Μια κακώς εφαρμοζόμενη κατάπαυση του πυρός θα μπορούσε εύκολα να οδηγήσει σε ξέσπασμα νέων συγκρούσεων, εξηγεί ο Φόρμαν.
Τα εμπόδια προς την ειρήνη
«Είναι μάλλον απίθανο ο ΟΑΣΕ να φιλοξενήσει μια νέα πρωτοβουλία για την παρακολούθηση της εκεχειρίας», αναφέρει ο Guardian εξηγώντας ότι η αποστολή του το 2014 έληξε ως αποτέλεσμα της εισβολής της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022. Μια εναλλακτική λύση θα μπορούσε να είναι η παρακολούθηση να πραγματοποιηθεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, αλλά αυτό θα απαιτούσε να συμφωνήσει η Ρωσία σε ένα ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας για τη σύστασή του.
Ο Πουρί αναρωτιέται για το αν υπάρχει δυνατότητα, εγκατάστασης μιας αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης και στις δύο πλευρές της σημερινής γραμμής του μετώπου (στην Κορέα, όπου δεν υπήρξε ποτέ ειρηνευτική συμφωνία μετά τον πόλεμο του 1950-1953, έχει πλάτος 4 χιλιομέτρων) όπου η Ρωσία θα είχει τη δική της παράλληλη δύναμη ασφάλειας αποτελούμενη από στρατεύματα «ευρύτερα φιλικών χωρών», όπως η Κίνα, η οποία θα είναι σε θέση να επικοινωνεί με την αντίστοιχη δύναμη στην Ουκρανία.
Τελικά, μια διαρκής ειρήνη θα είναι δυνατή μόνο αν καμία πλευρά δεν προσπαθήσει να την υπονομεύσει με προκλήσεις ή επιθετικές ενέργειες. Εκεχειρία, όπως στην Κορέα ή στην Κύπρο, άντεξε επειδή καμία από τις δύο πλευρές δεν ήθελε τελικά να ξαναρχίσουν μάχες σε πλήρη κλίμακα. Στην περίπτωση της Ουκρανίας η εχθρότητα της Ρωσίας ήταν τόσο μεγάλη και πολλοί πιστεύουν ότι ο μακροπρόθεσμος στόχος του Πούτιν να κυριαρχήσει στη γειτονική του χώρα, παραμένει αμετάβλητος.
Με βάση τα παραπάνω, δεν είναι ακόμη σαφές πώς θα παρακολουθείται η εκεχειρία που προτείνουν οι ΗΠΑ, ώστε να αποτρέπονται ή να περιορίζονται οι παραβιάσεις.
Όπως καταλήγει ο Φόρμαν: «Υπάρχουν τόσα πολλά εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν πριν φτάσουμε στην ειρήνη».
