Η Σεισμική Δραστηριότητα της Σαντορίνης: Νέες Τεχνολογίες και Έρευνες
Η σεισμική δραστηριότητα στη Σαντορίνη αποτελεί κεντρικό θέμα συζήτησης, ιδιαίτερα μετά την παρουσίαση των πρώτων ευρημάτων από τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας και εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης, στο πλαίσιο του 10ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών. Η εκδήλωση αυτή έχει στόχο την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τις πρόσφατες εξελίξεις στη γεωφυσική παρακολούθηση της περιοχής.
Η καθηγήτρια Φυσικής Γεωγραφίας και Γεωλογικής Ωκεανογραφίας του ΕΚΠΑ, Εύη Νομικού, παρουσίασε λεπτομέρειες για το φαινόμενο, τονίζοντας ότι η σεισμική δραστηριότητα στην Καλντέρα ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2024 και, στη συνέχεια, τον Φεβρουάριο του 2025, αυτή μεταφέρθηκε βορειοανατολικά, σε έναν υποθαλάσσιο χώρο γνωστό για την έντονη δραστηριότητά του. Υπογράμμισε ότι η παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο παρέχει σημαντικό προβάδισμα στην αντίδραση των αρχών, προστατεύοντας τις τοπικές κοινότητες και τον τουρισμό.
Η κ. Νομικού ανέφερε επίσης ότι η σεισμική διέγερση σχετίζεται με διείσδυση μάγματος σε βάθος 3-5 χιλιομέτρων κάτω από την Άνυδρο, προκαλώντας τεκτονικές τάσεις και ενεργοποίηση ρηγμάτων. Μίλησε για το παρατηρητήριο SANTORY και τις διεθνείς ωκεανογραφικές αποστολές που έχουν πραγματοποιηθεί, εστιάζοντας στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Κολούμπο, με στόχο τη συγκέντρωση δεδομένων και τη χαρτογράφηση των ρηγμάτων που προκαλούν τους σεισμούς. «Η παρέμβασή μας σε αυτό το περίπλοκο φαινόμενο ήταν επείγουσα», ανέφερε, υπογραμμίζοντας τη σημασία της τοποθέτησης οργάνων μέσα στον κρατήρα του ηφαιστείου για να παρακολουθήσουν τις μεταβολές του υποθαλάσσιου πυθμένα.
Τον Δεκέμβριο του 2024, κατά τη διάρκεια προγραμματισμένης ωκεανογραφικής αποστολής, τοποθετήθηκαν υποθαλάσσιοι σεισμογράφοι μέσα στον κρατήρα του Κολούμπο. Όταν ανακτήθηκαν τον Μάρτιο του 2025, διαπιστώθηκε μια βύθιση της περιοχής περίπου 20 εκατοστά, γεγονός που συμβαδίζει με γεωδαιτικές παρατηρήσεις. Η κ. Νομικού τόνισε ότι η αναγνώριση αυτών των μεταβολών είναι κρίσιμη για την κατανόηση της γεωδυναμικής της περιοχής.
Η κ. Νομικού δήλωσε ότι η πρόληψη και η ενημέρωση των κατοίκων είναι προτεραιότητα, προσθέτοντας ότι πρέπει να κατοχυρωθεί ένα έμπιστο σύστημα παρακολούθησης για την ηφαιστειακή δραστηριότητα, προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια τόσο των κατοίκων όσο και των τουριστών. «Η δυνατότητα ταχείας ενημέρωσης είναι κρίσιμη σε περιπτώσεις φυσικών φαινομένων», τόνισε.
Ο διευθυντής Ερευνών Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Αθανάσιος Γκανάς, παρουσίασε γεωδαιτικά δεδομένα που αποδεικνύουν σταδιακή ανύψωση της καλδέρας κατά 4 εκατοστά μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου 2025, ενώ η παραμόρφωση μεταφέρθηκε στην ευρύτερη περιοχή της Ανύδρου. Κατήγγειλε ότι η παραμόρφωση αυτή επηρεάζει και τις νότιες Κυκλάδες, με την απόσταση μεταξύ Νάξου και Αστυπάλαιας να μεγαλώνει πέντε εκατοστά μέσα σε μόλις δύο εβδομάδες. Η προσομοίωση της παραμόρφωσης υποδεικνύει ότι η σεισμική διέγερση εξέλιξε σε δύο φάσεις, πρώτα με την άνοδο 8 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων μάγματος.
Ο κ. Γκανάς υπογράμμισε την ανάγκη δημιουργίας ενός ηφαιστειακού παρατηρητηρίου, το οποίο θα παρέχει έγκυρες πληροφορίες στην πολιτεία και στους πολίτες σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, χαρακτήρισε αυτό το ζήτημα ως εθνικό θέμα.
Η σεισμολόγος και διευθύντρια Ερευνών της Βρετανικής Γεωλογικής Υπηρεσίας, Μαργαρίτα Σέγκου, αναφέρθηκε στη ριζική αλλαγή που επιφέρει η τεχνητή νοημοσύνη στη σεισμολογία. Όπως εξήγησε, η ομάδα της κατάφερε να εντοπίσει σχεδόν 50.000 σεισμούς χρησιμοποιώντας μηχανική εκμάθηση, διακόσια φορές περισσότερους από ό,τι με τις παραδοσιακές μεθόδους. Αυτή η μέθοδος επιτρέπει την ακριβή παρακολούθηση των σεισμικών γεγονότων και την κατανόηση των διαδικασιών του μάγματος σε πραγματικό χρόνο.
Η δρ. Σέγκου τόνισε τη σημασία των στοιχείων τεχνητής νοημοσύνης στην πρόγνωση σεισμικών κινδύνων, αναφέροντας ότι τον Νοέμβριο του 2024 ανιχνεύθηκε η σεισμική κρίση στη Σαντορίνη, παρέχοντας ικανές προειδοποιήσεις δύο μήνες πριν από την επιδείνωσή της. Αυτό, όπως υπογράμμισε, δίνει τη δυνατότητα καλύτερης προετοιμασίας των επιστημονικών δικτύων και προσφοράς καθοδήγησης στους κατοίκους και τους τουρίστες.
Αναφερόμενη στη σφοδρή οικονομική επίπτωση από ηφαίστεια παγκοσμίως, η κ. Σέγκου επισήμανε ότι οι εκτιμήσεις για τις οικονομικές επιπτώσεις από ενδεχόμενη έκρηξη ανέρχονται στα 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η ζημιά για την Ελλάδα υπολογίζεται στα 40 δισεκατομμύρια.
Αντίκτυπος είχε επίσης η αναφορά του καθηγητή Κώστα Συνολάκη από το Πανεπιστήμιο Νότιας Καλιφόρνιας, που παρουσίασε έρευνα σχετικά με το τσουνάμι του 1956, το οποίο έφτασε 20 μέτρα στη στεριά. Υπογράμμισε την ανάγκη ενός ηφαιστειακού παρατηρητηρίου, αντλώντας στοιχεία από μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν το καταστροφικό γεγονός.
Η εκδήλωση αυτή συντόνισε ο ακαδημαϊκός Κώστας Συνολάκης, επισημαίνοντας την ανάγκη επένδυσης σε έρευνες και τεχνολογίες που θα διασφαλίσουν την ασφάλεια στις σεισμικά ενεργές περιοχές.
