Φοροδιαφυγή: Στο “μικροσκόπιο” ελέγχων η “αμαρτωλή” σχέση ταμειακών με POS

Η πλήρης διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS έχει αναγγελθεί πολλάκις, αλλά ακόμη εκκρεμεί κι έτσι ο ελεγκτικός μηχανισμός “επιστρατεύει” το όπλο των διασταυρώσεων.

Με κάθε τρόπο καταβάλλει προσπάθεια η φορολογική διοίκηση να αντιμετωπίσει τα φαινόμενα εκτεταμένης φοροδιαφυγής, που ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, λόγω των αυξημένων τζίρων από τον τουρισμό, λαμβάνει διαστάσεις. Ουσιαστικά, με διασταυρώσεις, οι ελεγκτές της εφορίας σε μια σειρά από επιχειρήσεις σε όλη τη χώρα επιχειρούν να καλύψουν τη “μαύρη τρύπα” που υπάρχει στο “σύστημα”, από τη μη ύπαρξη, ακόμη, διασύνδεσης των ταμειακών μηχανών με τα POS, μέσα από την οποία θα υπάρχει δυνατότητα άμεσης και σε πραγματικό χρόνο συσχέτισης αποδείξεων και κινήσεων των POS.

Εν τω μεταξύ, μέσα από το πλαίσιο αυτό των ελέγχων, καταγράφονται και φέτος περιστατικά με επιχειρήσεις, που στις συναλλαγές που έχουν με πελάτες τους με πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες δεν εκδίδουν την απόδειξη λιανικής.

Τα νέα λουκέτα

Τελευταίο “επεισόδιο” στο “σήριαλ” αυτό ήταν τα λουκέτα, που μπήκαν από την ΑΑΔΕ, σε τέσσερις επιχειρήσεις εστίασης στην Αθήνα, μία στον Πόρο και ένα κατάστημα ρούχων στην Μύκονο. Συγκεκριμένα, στα Πετράλωνα και στην πλατεία Αγίας Ειρήνης βρέθηκαν τέσσερα καταστήματα να μην έχουν διαβιβάσει αποδείξεις, συνολικής αξίας 682.000 ευρώ. Πλέον του 48ωρου λουκέτου, επιβλήθηκε συνολικό πρόστιμο 43.000 ευρώ.

Αντίστοιχη παράβαση διαπιστώθηκε και σε κατάστημα εστίασης στον Πόρο, το οποίο δεν είχε εκδώσει, ούτε διαβιβάσει αποδείξεις 1.250 ευρώ. Στη Μύκονο, γνωστό κατάστημα ρούχων, σφραγίστηκε επειδή εντοπίστηκε να μην έχει διαβιβάσει 424 αποδείξεις, συνολικής αξίας 61.000 ευρώ.

Να σημειωθεί ότι στις περιπτώσεις αυτές, παρά, το ότι έγινε πληρωμή μέσω POS, στη συνέχεια είτε δεν κόπηκε καθόλου απόδειξη είτε εκδόθηκε απόδειξη αλλά με ένα μικρό ποσό.

 Σύμφωνα, δε, με στοιχεία της ΑΑΔΕ από τις ταμειακές μηχανές έχουν ληφθεί μέσω της διαβίβασης δεδομένων 8,5 δισ. αποδείξεις συνολικής αξία πάνω από 250 δισ. ευρώ. Από αυτή τη διασύνδεση η φορολογική διοίκηση βλέπει σε πραγματικό χρόνο εάν διαβιβάζουν τις αποδείξεις.

Διασύνδεση ταμειακών μηχανών με POS

Με όλα αυτά να καταγράφονται στο πεδίο καθίσταται, πλέον, απαραίτητη η πλήρης διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS, που έχει αναγγελθεί πολλάκις, αλλά ακόμη εκκρεμεί, λόγω και των τεχνικών δυσκολιών που υπάρχουν. Βέβαια, και πάλι, “έξυπνα” λογισμικά ή άλλα “κόλπα” αναμένεται να “μπουν στο παιχνίδι”, μια και η φοροδιαφυγή τρέχει πιο γρήγορα σε σχέση με τη διοίκηση, “ανακαλύπτοντας” νέες “παρακαμπτήριες” μεθόδους, ωστόσο η διασύνδεση, με βάση γνώστες του όλου ζητήματος, είναι “εκ των ων ουκ άνευ”. 

Είναι ενδεικτικό, ότι με βάση και τα όσα έχει καταγράψει η ΑΑΔΕ, υπάρχουν ειδικά λογισμικά, που σβήνουν αποδείξεις από τη μνήμη των ταμειακών μηχανών ιδιαίτερα σε τουριστικές περιοχές της χώρας. Ουσιαστικά έτσι φαίνεται ότι ο πελάτης παίρνει απόδειξη, ωστόσο ο τζίρος δεν δηλώνεται στην εφορία. Γιαυτό οι ελεγκτές έχουν λάβει οδηγίες παράλληλα για ελέγχους για: 

·Τη χρήση παράλληλης ταμειακής μηχανής, που είναι αδήλωτη και παράλληλη “εξαφάνιση” της δηλωμένης ταμειακής στην Εφορία

·Τη χρήση ειδικού λογισμικού που σβήνει αποδείξεις που εκδόθηκαν στη διάρκεια της ημέρας.Το “λογισμικό” παρέχει την ευχέρεια στον επιχειρηματία που το χρησιμοποιεί, να σβήνει κατά βούληση, αποδείξεις λιανικής πώλησης ή παροχής υπηρεσιών, που εξέδωσε στη διάρκεια της ημέρας.

Το νέο χρονοδιάγραμμα

Σύμφωνα, πάντως, με το νέο χρονοδιάγραμμα, που έχει εξαγγείλει ήδη από τις Προγραμματικές Δηλώσεις της κυβέρνησης ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης, μετά τη σχετική παράταση που έχει δοθεί, η διασύνδεση 400.000 ταμειακών μηχανών με τα POS αναμένεται να γίνει τους πρώτους μήνες του 2024.

Επίσης, παράταση σχεδόν ενός έτους παίρνει  η προμήθεια από 90.000 επιχειρήσεις εστίασης, σύγχρονων ταμειακών μηχανών κλειστού τύπου. 

Μέσα από αυτές τις νέες διαδικασίες που θα ακολουθούνται, ίταν θα έχει ολοκληρωθεί η τεχνική αυτή διαδικασία, θα μπορούν οι φορολογικές αρχές να έχουν εικόνα για το ύψος και τον χρόνο έκδοσης των αποδείξεων λιανικής πώλησης και τον τρόπο πληρωμής από τον πελάτη και θα μπορούν να εντοπίζουν εστίες φοροδιαφυγής.  Ουσιαστικά, σε πραγματικό χρόνο οι ταμειακές μηχανές και τα POS λειτουργούν ως ένα κλειστό σύστημα. Έτσι, θα δίνεται μια πλήρης καταγραφή όλων των δεδομένων συναλλαγών και βέβαια θα διασφαλίζεται η δυνατότητα άμεσης διασταύρωσης από τους φοροελεγκτικούς μηχανισμούς. Δηλαδή για πληρωμές με κάρτα δεν θα επιτρέπεται να εισάγεται με πληκτρολόγηση στο POS το ποσό πληρωμής. Το ποσό θα βγαίνει απευθείας από την ταμειακή μηχανή. Σημειώνεται ότι ορισμένες επιχειρήσεις ήδη έχουν υιοθετήσει τέτοια συστήματα και αυτόματα εκδίδεται η απόδειξη με την πληρωμή με κάρτα.

Αναλυτικά, με το νέο σύστημα ο έλεγχος θα γίνεται ως εξής:

1. H συναλλαγή ξεκινά από τον Φορολογικό Ηλεκτρονικό Μηχανισμό (ΦΗΜ), δηλαδή τις σύγχρονες ταμειακές μηχανές για τις συναλλαγές λιανικής. Ο χειριστής (υπάλληλος ή καταστηματάρχης) επιλέγει “πληρωμή με κάρτα” και ο ΦΗΜ στέλνει σχετικό αίτημα στο σύστημα πληρωμών με κάρτες EFT/POS.
2. Το σύστημα EFT/POS επιβεβαιώνει αυτόματα στον Φορολογικό Μηχανισμό τη λήψη του αιτήματος, θέτοντάς τον σε αναμονή του αποτελέσματος.
3. Το POS συνδέεται στον Πάροχο Υπηρεσιών Πληρωμών (τράπεζα ή αντίστοιχη υπηρεσία πληρωμών) και λαμβάνει πληροφορία αν υπήρξε (α) “online έγκριση” ή (β) offline έγκριση ή (γ) απόρριψη offline ή (δ) διακοπή της συναλλαγής.
4. Το σύστημα EFT/POS αποκρίνεται στον ΦΗΜ με το τελικό αποτέλεσμα: απόρριψη ή έγκριση. Ταυτόχρονα με την έγκριση, στέλνει και τα βασικά στοιχεία της συναλλαγής (όπως αριθμό συναλλαγής, κωδικό έγκρισης κ.λπ.), αλλά και δεδομένα για εκτύπωση της απόδειξης από τον ΦΗΜ.
5. Ο Φορολογικός Μηχανισμός – ΦΗΜ επιβεβαιώνει τη λήψη του τελικού αποτελέσματος. Σε περίπτωση που η επιβεβαίωση αυτή, για οποιονδήποτε λόγο, δεν τεκμηριωθεί από το σύστημα EFT/POS, τότε το EFT/POS δημιουργεί σχετική σήμανση για τη μη διεκπεραίωση της συναλλαγής από τον Φορολογικό Μηχανισμό.

Άλλα μέτρα

Επίσης, για την ενίσχυση των αρχών στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής, με βάση τις κυβερνητικές ανακοινώσεις, πέρα από τη διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS και την επέκταση της χρήσης POS σε περισσότερα επαγγέλματα προβλέπεται:

• Η υποχρέωση διαβίβασης στοιχείων από παρόχους υπηρεσιών πληρωμών που βρίσκονται εκτός Ελλάδας στην ΑΑΔΕ.
• Η πληρωμή προνοιακών επιδομάτων μέσω χρεωστικών καρτών.
• Η αυτοματοποίηση και ψηφιοποίηση των ελέγχων της ΑΑΔΕ, με αξιοποίηση των πλέον σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών/
• Η εισαγωγή κυρώσεων για τη μη-διαβίβαση στοιχείων στο MyDATA, ύστερα από μια εύλογη περίοδο προσαρμογής.
• Η αναμόρφωση των τεκμηρίων διαβίωσης.
• Η κωδικοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας.
• Ο υπερδιπλασιασμός των ελέγχων.

Οι εκτιμήσεις

Τέλος, ως προς το μέγεθος του προβλήματος ενδιαφέρον έχει η ανάλυση που έκανε η Διεύθυνση Οικονομικής Ανάλυσης και Έρευνας Διεθνών Κεφαλαιαγορών της Eurobank σε σημείωμα με τίτλο “Εκτιμήσεις του μεγέθους της παραοικονομίας στην Ελλάδα και προτάσεις πολιτικής“. Συγγραφείς της μελέτης είναι οι Τάσος Αναστασάτος, Μιχαήλ Βασιλειάδης, Στυλιανός Γώγος, Θεόδωρος Ράπανος και Θεόδωρος Σταματίου.

Όπως αναφέρεται “μία αδρή εκτίμηση για το μέγεθος της παραοικονομίας κινείται περί τα 40 δισ. ευρώ ετησίως. Κατά το παρελθόν, έχουν προσφερθεί κάποιες ερμηνείες για να εξηγηθεί αυτή η διαφορά μεταξύ κατανάλωσης και δηλούμενων εισοδημάτων, οι οποίες όμως δεν ισχύουν. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι εικασίες ότι η κατανάλωση είναι μεγαλύτερη λόγω τουριστών, ενώ η κατανάλωση των τουριστών καταγράφεται στις εξαγωγές, καθώς  και ότι η κατανάλωση τροφοδοτείται από μετρητά εκτός τραπεζικού συστήματος, ενώ τα μετρητά σε κυκλοφορία είναι σε χαμηλά επίπεδα σε σχέση με προηγούμενα χρόνια. 

Μία άλλη ένδειξη για το μέγεθος της παραοικονομίας παρέχεται από τα στοιχεία της αγοράς εργασίας, καθώς προκύπτει σημαντική διαφορά της τάξης του 17% μεταξύ του ύψους της απασχόλησης όπως αποτυπώνεται στην έρευνα εργατικού δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ και της απασχόλησης που θα ήταν συνεπής με τα στοιχεία για το ΑΕΠ. Επιπλέον, ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει μεγάλη συσχέτιση των δηλωθέντων εισοδημάτων με τις διακυμάνσεις της οικονομικής δραστηριότητας. Για παράδειγμα, το 2020, έτος μεγάλης ύφεσης λόγω της πανδημίας δηλώθηκαν 1,3 δισ. ευρώ παραπάνω σε σχέση με το 2019! Το μέγεθος συνεπώς των δηλούμενων εισοδημάτων φαίνεται να αντανακλά απλώς τα περιθώρια που αφήνει το νομικό καθεστώς για την ελαχιστοποίηση της φορολογικής επιβάρυνσης και όχι το μέγεθος της οικονομικής δραστηριότητας.

Υπάρχουν σημαντικοί λόγοι για τους οποίους η συνολική παραοικονομία είναι πιθανότατα μεγαλύτερη από τους παραπάνω υπολογισμούς. Πρώτον, σε αυτούς τους υπολογισμούς δεν περιλαμβάνεται η φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή των νομικών προσώπων. Ενδείξεις για  αυτά τα μεγέθη παρέχονται τόσο από την αύξηση των καταθέσεων των επιχειρήσεων συγκριτικά με τα καθαρά κέρδη που δηλώνουν. Δεύτερον, το μέγεθος του αποκαλούμενου «κενού ΦΠΑ», το οποίο –παρά την αισθητή υποχώρησή του την περασμένη δεκαετία– παραμένει αναλογικά το τρίτο υψηλότερο στην ευρωζώνη και υπερδιπλάσιο του μέσου όρου της ΕΕ27. Αυτό, σε συνδυασμό με το μεγάλο μέγεθος των αποθεμάτων, καθιστά πιθανή μία συστηματική υποεκτίμηση της δαπάνης λόγω ατελούς συμπερίληψης της φοροδιαφυγής. Τρίτον, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την ΑΑΔΕ, οι οποίες αν και τυπικά δεν αποτελούν τμήμα της σκιώδους οικονομίας, επιδεινώνουν τις συνέπειές της