Μακρινοί, αρχαίοι γαλαξίες δίνουν τώρα στους επιστήμονες περισσότερες ενδείξεις ότι η μυστηριώδης δύναμη που ονόμασαν σκοτεινή ενέργεια μπορεί να μην είναι αυτό που νόμιζαν.
Οι αστρονόμοι γνωρίζουν ότι το σύμπαν διαστέλλεται με επιταχυνόμενο ρυθμό και προβληματίζονται εδώ και δεκαετίες για το πώς επιταχύνεται αυτή τη διαδικασία. Θεωρούν ότι παίζει ρόλο μια ισχυρή, σταθερή δύναμη, η οποία ταιριάζει απόλυτα με το κύριο μαθηματικό μοντέλο που περιγράφει τη συμπεριφορά του σύμπαντος. Αλλά δεν μπορούν να τη δουν, ούτε ξέρουν από πού προέρχεται, οπότε την αποκαλούν σκοτεινή ενέργεια.
Η σκοτεινή ενέργεια είναι τόσο μεγάλη που πιστεύεται ότι αποτελεί σχεδόν το 70% του σύμπαντος – ενώ η συνηθισμένη ύλη, όπως όλα τα αστέρια, οι πλανήτες και οι άνθρωποι, αποτελούν μόλις το 5%.
Αλλά τα ευρήματα που δημοσιεύθηκαν νωρίτερα φέτος από μια διεθνή ερευνητική συνεργασία περισσότερων από 900 επιστημόνων από όλο τον κόσμο επεφύλασσαν μια μεγάλη έκπληξη. Καθώς οι επιστήμονες ανέλυσαν τον τρόπο με τον οποίο κινούνται οι γαλαξίες, διαπίστωσαν ότι η δύναμη που τους ωθεί ή τους τραβάει δεν φαίνεται να είναι σταθερή. Και, όπως αναφέρει το Associated Press, η ίδια ομάδα δημοσίευσε την Τρίτη (19/11) ένα νέο, ευρύτερο σύνολο αναλύσεων που έδωσαν μια παρόμοια απάντηση.
3D χάρτης 11 δισεκατομμυρίων ετών
Το Φασματοσκόπιο Σκοτεινής Ενέργειας (DESI) χρησιμοποιεί ένα τηλεσκόπιο που βρίσκεται στο Τούσον της Αριζόνα στις ΗΠΑ για να δημιουργήσει έναν τρισδιάστατο χάρτη της ιστορίας 11 δισεκατομμυρίων ετών του σύμπαντος, ώστε να δει πώς οι γαλαξίες έχουν συσσωματωθεί στο χρόνο και στο διάστημα. Αυτό δίνει στους επιστήμονες πληροφορίες για το πώς εξελίχθηκε το σύμπαν και πού μπορεί να κατευθύνεται.
Ο χάρτης που δημιουργούν δεν θα είχε νόημα αν η σκοτεινή ενέργεια ήταν μια σταθερή δύναμη, όπως θεωρούσαμε μέχρι τώρα. Αντίθετα, η ενέργεια φαίνεται να αλλάζει ή να εξασθενεί με την πάροδο του χρόνου.
Αν όντως ισχύει κάτι τέτοιο, θα ανέτρεπε το καθιερωμένο κοσμολογικό μοντέλο των αστρονόμων. Θα μπορούσε να σημαίνει ότι η σκοτεινή ενέργεια είναι πολύ διαφορετική από ό,τι πίστευαν οι επιστήμονες – ή ότι μπορεί να συμβαίνει κάτι εντελώς διαφορετικό.
Επιστροφή στον… Αϊνστάιν
Το τελευταίο αυτό εύρημα υποδεικνύει μια πιθανή εξήγηση από μια παλαιότερη θεωρία: ότι σε δισεκατομμύρια χρόνια κοσμικής ιστορίας, το σύμπαν επεκτάθηκε και οι γαλαξίες συσσωρεύτηκαν όπως προέβλεπε η γενική θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν.
Οι αστρονόμοι λένε ότι χρειάζονται περισσότερα δεδομένα για να ανατρέψουν μια θεωρία που φαινόταν να ταιριάζει τόσο καλά. Ελπίζουν ότι οι παρατηρήσεις από άλλα τηλεσκόπια και οι αναλύσεις των νέων δεδομένων τα επόμενα χρόνια θα καθορίσουν αν η τρέχουσα άποψη για τη σκοτεινή ενέργεια παραμένει ή καταρρέει. Από την απάντηση εξαρτώνται πολλά.
Επειδή η σκοτεινή ενέργεια είναι το μεγαλύτερο συστατικό του σύμπαντος, η συμπεριφορά της καθορίζει τη μοίρα του, εξηγεί ο David Spergel, αστροφυσικός και πρόεδρος του Ιδρύματος Simons.
Αν η σκοτεινή ενέργεια είναι σταθερή, το σύμπαν θα συνεχίσει να διαστέλλεται, και θα γίνεται εσαεί πιο κρύο και πιο άδειο. Αν αυξάνεται η δύναμή της, το σύμπαν θα διαστέλλεται τόσο γρήγορα που θα αυτοκαταστραφεί με αυτό που οι αστρονόμοι ονομάζουν Μεγάλο Σχίσμα (Big Rip). «Μην πανικοβάλλεστε. Αν αυτό συμβαίνει, δεν θα συμβεί για δισεκατομμύρια χρόνια», λέει ο Spergel. «Αλλά θα θέλαμε να μάθουμε γι’ αυτό».
