Πρωτοποριακή Γενετική Θεραπεία για Βρέφος με Σπάνια Πάθηση
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, γιατροί πέτυχαν μια ιατρική καινοτομία, χορηγώντας για πρώτη φορά σε βρέφος με σπάνια και σοβαρή γενετική πάθηση μια εξατομικευμένη θεραπεία γονιδιακής επεξεργασίας. Ο μικρός Κέι Τζέι, ηλικίας 9,5 μηνών, έλαβε μια επαναστατική θεραπεία βασισμένη στην τεχνολογία CRISPR, η οποία έχει αναγνωρισθεί με το Νόμπελ Χημείας το 2020. Οι ιατρικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι μετά από τρεις δόσεις, η ανάπτυξή του προχωρά κανονικά.
«Η φιλοδοξία μας είναι να εξασφαλίσουμε ότι όλοι οι ασθενείς θα έχουν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από τα αποτελέσματα που είδαμε σε αυτόν τον πρώτο ασθενή», δήλωσε ο Δρ. Κίραν Μουσουνούρου, ειδικός στη γονιδιακή θεραπεία στο Perelman School of Medicine του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. Η υπόσχεση της γονιδιακής θεραπείας, την οποία ακούμε εδώ και δεκαετίες, γίνεται πλέον πραγματικότητα και αναμένεται να αλλάξει ριζικά την προσέγγιση που έχουμε απέναντι στην ιατρική
Ο Δρ. Μουσουνούρου είναι συν-συγγραφέας της νέας μελέτης που αναλύει τη διαδικασία και δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό The New England Journal of Medicine. Τα ευρήματα της μελέτης παρουσιάστηκαν πρόσφατα στη Νέα Ορλεάνη, στο πλαίσιο της ετήσιας συνάντησης της Αμερικανικής Εταιρείας Γονιδιακής και Κυτταρικής Θεραπείας.
Ο Κέι Τζέι διαγνώστηκε με σοβαρή ανεπάρκεια φωσφορικής συνθετάσης καρβαμοϋλίου 1 (CPS1), μια σπάνια κληρονομική γονιδιακή διαταραχή που επηρεάζει περίπου 1 στους 1,3 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Η ασθένεια κληρονομείται με αυτοσωμικό υπολειπόμενο τρόπο, απαιτώντας τη συγκέντρωση δύο μεταλλαγμένων αντιγράφων του γονιδίου από τους γονείς για την εκδήλωση της πάθησης.
Η διαταραχή προκύπτει από μεταλλάξεις στο γονίδιο CPS1 το οποίο κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη απαραίτητη για την επεξεργασία αζωτούχων ενώσεων στο αίμα από το ήπαρ. Όταν το γονίδιο είναι μεταλλαγμένο, το αμμωνιακό άζωτο συσσωρεύεται στο σώμα, προκαλώντας βλάβες, κυρίως στον εγκέφαλο.
Η βαρύτητα της ανεπάρκειας CPS1 εξαρτάται από το επίπεδο παραγωγής του συγκεκριμένου ενζύμου. Στις περιπτώσεις που υπάρχει πλήρης απουσία του ενζύμου, όπως στη δική του περίπτωση, η ασθένεια εκδηλώνεται στη σοβαρότερη μορφή της, με συμπτώματα όπως υπερβολική υπνηλία, δυσκολίες αναπνοής, άρνηση σίτισης, εμετούς και σπασμούς.
Δυστυχώς, περίπου το 50% των βρεφών με αυτή την ανεπάρκεια δεν επιβιώνουν στην πρώιμη βρεφική ηλικία. Οι γονείς του Κέι Τζέι, προκειμένου να διαχειριστούν την κατάσταση, ακολούθησαν χρόνια αυστηρή δίαιτα χαμηλή σε πρωτεΐνες.
Η θεραπεία του Κέι Τζέι ξεκίνησε γρήγορα. Οι ιατροί τον υπέβαλλαν σε θεραπεία νεφρικής υποκατάστασης, filtra να κάνουν τη διαδικασία πιο αποτελεσματική, ενώ ακολούθησε μια αυστηρή δίαιτα χαμηλή σε πρωτεΐνες. Χρειάστηκε μάλιστα να μπει στη λίστα μεταμόσχευσης ήπατος μόλις σε 5 μήνες.
Ανάπτυξη της Θεραπείας μέσω Εξατομικευμένων Λύσεων
Ο Δρ. Μουσουνούρου, σε συνεργασία με τη Δρ. Ρεμπέκα Άρενς-Νίκλας, προχώρησε στη μελέτη εξατομικευμένων γονιδιακών θεραπειών χρησιμοποιώντας την τεχνολογία CRISPR. Οι θεραπείες που έχουν εγκριθεί μέχρι σήμερα ακολουθούν συνήθως μια προσέγγιση “ενιαίας εφαρμογής”, όπου ένα γονίδιο απενεργοποιείται πλήρως. Ωστόσο, για πολλές γενετικές διαταραχές απαιτείται η αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας του γονιδίου, η οποία μπορεί να διαφέρει ανά περίπτωση.
Η στρατηγική των ερευνητών επικεντρώθηκε σε διαταραχές του κύκλου της ουρίας, όπως η ανεπάρκεια CPS1. Με την έγκριση των γονιών, προχώρησαν στην ανάπτυξη μιας εξατομικευμένης θεραπείας βασισμένης σε μια τεχνική που αλλάζει μόνο ένα γράμμα του DNA. Έτσι, σχηματίστηκε μια θεραπεία που ήταν έτοιμη να χορηγηθεί έξι μήνες μετά τη γέννηση του Κέι Τζέι.
Η θεραπεία του Κέι Τζέι χορηγήθηκε το Φεβρουάριο του 2025 και οι δόσεις της δεν προκάλεσαν σοβαρές παρενέργειες. Πλέον, ο μικρός μπορεί να καταναλώνει περισσότερες πρωτεΐνες και να λαμβάνει μειωμένες δόσεις φαρμάκου για την απορρόφηση αζώτου. Αναφέρεται μάλιστα ότι μπορεί και κάθεται, κάτι που δείχνει βελτίωση στη κινητική λειτουργία του.
Η μητέρα του, μιλώντας στους δημοσιογράφους, εξέφρασε την ικανοποίησή της, τονίζοντας πόσο σπουδαίο είναι για εκείνους να βλέπουν τον Κέι Τζέι να επιτυγχάνει ορόσημα που είναι σημαντικά για κάθε βρέφος, δεδομένων των προκλήσεων που αντιμετώπισε.
Οι ερευνητές σκοπεύουν να παρακολουθήσουν τον Κέι Τζέι μακροχρόνια για να εξασφαλίσουν την ευημερία του και να διερευνήσουν την ανάγκη για επιπλέον δόσεις ώστε να συνεχιστεί η βελτίωση των συμπτωμάτων της νόσου.
