Ο Πολυδιάστατος Κόσμος του Σεμπαστιάο Σαλγκάδο
Ο εμβληματικός Βραζιλιάνος φωτορεπόρτερ Σεμπαστιάο Σαλγκάδο, γνωστός για την ικανότητά του να αποτυπώνει, μέσω του ασπρόμαυρου φακού του, πολέμους, ανθρώπινες τραγωδίες, περιβαλλοντικές καταστροφές καθώς και τη φυσική ομορφιά του δάσους του Αμαζονίου, δυστυχώς απεβίωσε σε ηλικία 81 ετών, όπως ανακοίνωσε σήμερα η Ακαδημία Καλών Τεχνών της Γαλλίας, της οποίας ήταν ενεργό μέλος.
Ο αυτοδίδακτος Σαλγκάδο χαρακτηρίστηκε ως ένας «μάρτυρας της ανθρώπινης τραγωδίας και της κατάστασης του πλανήτη». Μέσα από τα εκατοντάδες ταξίδια του, έχει δημιουργήσει μια μοναδική κληρονομιά που περιλαμβάνει φωτογραφίες οι οποίες δημοσιεύτηκαν σε σπουδαία περιοδικά όπως τα Life και Time, καθώς και σε πολλά βιβλία και εκθέσεις σε μουσεία, κυρίως στο Παρίσι όπου έζησε για τα περισσότερα χρόνια της ζωής του.
Η καλλιτεχνική του ματιά έχει απαθανατίσει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και φυσικές καταστροφές σε περιοχές όπως η Ρουάντα, η Γουατεμάλα, η Ινδονησία, το Μπαγκλαντές, και φυσικά ο Αμαζόνιος. Ο ασπρόμαυρος κόσμος του περιλαμβάνει και μαγευτικά τοπία, όπως οι ποταμοί της Αμαζονίας, και με το έργο του κατάφερε να αναδείξει τη φωτοειδησεογραφία σε μια αναγνωρίσιμη μορφή τέχνης.
Η συμβολή του στη φωτογραφία δεν πέρασε απαρατήρητη, καθώς ο Σαλγκάδο τιμήθηκε με το βραβείο του Πρίγκιπα της Αστούριας το 1998 και με το βραβείο του Ιδρύματος Χάσελμπλαντ το 1989. Το ντοκιμαντέρ «Αλάτι της Γης», σε σκηνοθεσία Βιμ Βέντερς, που παρακολουθεί τις περιπέτειές του στην Παπούα-Νέα Γουινέα και στον Αρκτικό Κύκλο, υπήρξε υποψήφιο για Όσκαρ, αναδεικνύοντας τη δύναμη των εικόνων του.
Ο Σαλγκάδο γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1944 στην Αϊμόρες, σε μια αγροτική κοινότητα στη Μίνας Ζεράις. Μεγάλωσε μαζί με τις επτά αδελφές του στην εκμετάλλευση του πατέρα του, ο οποίος ήταν αγελαδοτρόφος. Στην παιδική του ηλικία, οι μακρές διαδρομές για να επισκεφτεί συγγενείς του τον δίδαξαν την υπομονή – μια ικανότητα που αποδείχθηκε πολύτιμη στην επαγγελματική του πορεία, όταν χρειάζονταν να περιμένει τη «σωστή στιγμή» για να συλλάβει τη «ιδανική στιγμή» μέσα από τον φακό του.
Με σπουδές στη νομική και την οικονομία, ο Σαλγκάδο το 1969 μετανάστευσε στη Γαλλία για να αποφύγει τη στρατιωτική δικτατορία, συνοδευόμενος από τη μελλοντική του σύζυγο, Λέλια Βάνικ, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά. Στη Γαλλία εργάστηκε στον Διεθνή Οργανισμό του Καφέ και ταξίδευσε στην Αφρική, όπου έκανε τις πρώτες του φωτογραφίες με μια κάμερα δώρο από τη σύζυγό του.
«Αντιλήφθηκα ότι οι φωτογραφίες μου μου έδιναν μεγαλύτερη ικανοποίηση από τις οικονομικές εκθέσεις», είχε πει χαρακτηριστικά. Αυτή η συνειδητοποίηση τον οδήγησε να εστιάσει αποκλειστικά στη φωτογραφία, απορρίπτοντας μια περιζήτητη θέση στην Παγκόσμια Τράπεζα.
Στην Αφρική, όπου ένιωθε «σαν στο σπίτι του», ο Σαλγκάδο πέρασε αρκετό χρόνο κάνοντας ρεπορτάζ για θέματα όπως η ξηρασία και ο λιμός στη Νίγηρα και την Αιθιοπία. Το 1979 εντάχθηκε στο πρακτορείο Magunm, και η πρώτη του μεγάλη δημοσιογραφική επιτυχία ήρθε το 1981, όταν απαθανάτισε 76 φωτογραφίες κατά την απόπειρα δολοφονίας του προέδρου Ρόναλντ Ρίγκαν στην Ουάσινγκτον.
Η διεθνής αναγνώριση ήρθε το 1986 με τις πασίγνωστες φωτογραφίες του από τη Σέρα Πελάδα της Βραζιλίας, την «ανθρώπινη μυρμηγκοφωλιά», όπου άνθρωποι καλυμμένοι με λάσπη εργάζονταν ακούραστα στο μεγαλύτερο ανοιχτό ορυχείο χρυσού του κόσμου. Με το έργο «Εξόδους», ο Σαλγκάδο ανέδειξε τους εξαναγκαστικούς εκτοπισμούς σε 40 χώρες, δηλώνοντας: «Τα σύνορα είναι τεχνητά. Παντού έβλεπα το ίδιο ανθρώπινο ον. Ο ξένος δεν υπάρχει».
Αυτή η απόλυτη αφοσίωση στη φωτογραφία ήταν εμφανής και στη δήλωσή του σχετικά με τη τέχνη: «Η φωτογραφία είναι τρόπος ζωής, είναι η ιδεολογία μου», διάσημα είπε το 2022, όταν η έκθεση «Αμαζονία» που βασίζεται σε επτά χρόνια εργασίας του ανθρώπινου οικοσυστήματος του μεγαλύτερου τροπικού δάσους του πλανήτη φιλοξενήθηκε στο Σάο Πάουλο.
