Δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Μετανάστευση
Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες: Γιώργος Συριόπουλος
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, με επιστολή της προς τους Ευρωπαίους ηγέτες, επισημαίνει την αταλάντευτη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που σχετίζονται με τη μετανάστευση. Στην επιστολή της, εστιάζει στην εφαρμογή του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, την ενίσχυση των εξωτερικών συνεργασιών και την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου μεταναστών.
Η επιστολή υποβλήθηκε ενόψει του προσεχούς Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Ιούνιο, προσδιορίζοντας μια πολύπλευρη προσέγγιση, ενώ παράλληλα θέτει ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα και τις ηθικές πτυχές ορισμένων προτάσεων.
Πρόοδος στην υλοποίηση του Συμφώνου
Το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, το οποίο υιοθετήθηκε τον Ιούνιο του 2024, αποτελεί ένα κρίσιμο βήμα στην πολιτική μετανάστευσης της ΕΕ. Παρά την προγραμματισμένη πλήρη εφαρμογή του έως τον Ιούνιο του 2026, η Επιτροπή διαπιστώνει ότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, αλλά επισημαίνει την ανάγκη για εντατικοποίηση των προσπαθειών προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι.
Οι προκλήσεις περιλαμβάνουν τη βελτίωση των συνθηκών υποδοχής και την ενίσχυση της ικανότητας διεξαγωγής διαδικασιών στα σύνορα, καθώς και την επιχειρησιακή αναβάθμιση του Eurodac. Μάλιστα, η υπερβολική χρηματοδότηση ύψους € 4,6 δισ. θα υποστηρίξει αυτές τις σημαντικές προσπάθειες, αν και η επιτυχία εξαρτάται από τη συνεργασία των κρατών-μελών.
Στο πλαίσιο αυτό, η πρόταση για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής λίστας «ασφαλών χωρών προέλευσης», περιλαμβάνοντας χώρες όπως η Αίγυπτος και η Τυνησία, καθώς και η απλοποίηση της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας», αποσκοπεί στην επιτάχυνση των διαδικασιών ασύλου. Ωστόσο, τέτοιες πολιτικές εγείρουν ανησυχίες σχετικά με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα αν η διέλευση από μια τρίτη χώρα θεωρηθεί επαρκής για την απόρριψη αιτήσεων ασύλου. Η εύρεση ισορροπίας ανάμεσα στην αποδοτικότητα και τη δικαιοσύνη είναι καθοριστική.
Διεθνείς Συνεργασίες και Γεωπολιτικές Προκλήσεις
Η Πρόεδρος Φον Ντερ Λάιεν τονίζει τη σημασία των διεθνών συνεργασιών για την ελαχιστοποίηση της παράνομης μετανάστευσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επινοεί στρατηγικές συνεργασίας με χώρες όπως η Τυνησία, η Αίγυπτος και η Λιβύη, προτείνοντας χρηματοδότηση και επιχειρησιακή υποστήριξη για τη διαχείριση των συνόρων και την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου. Ωστόσο, τα δεδομένα δείχνουν μείωση κατά 21% στις παράνομες διελεύσεις το πρώτο εξάμηνο του 2025, ενώ η αύξηση κατά 7% στη Μεσόγειο και 173% στις αφίξεις στην Ελλάδα από την Ανατολική Λιβύη καθιστούν εμφανή την πολυπλοκότητα του ζητήματος.
Η συνεργασία με τη Λιβύη, όπου η πολιτική αστάθεια εντείνει τη μετανάστευση, δημιουργεί ηθικά διλήμματα. Ο αντίκτυπος της υποστήριξης των λιβυκών αρχών για επιχειρήσεις διάσωσης και τη διαχείριση συνόρων είναι κρίσιμος, ενώ ενδέχεται να συμβάλλει στην εκμετάλλευση της μεταναστευτικής κρίσης για πολιτικούς σκοπούς, απαιτώντας προσεκτική διαχείριση της διπλωματίας.
Επιπλέον, η ενίσχυση των εθελοντικών επιστροφών, με στόχο τις 10.900 επιστροφές το 2025 από τη Βόρεια Αφρική, και οι συμφωνίες με χώρες όπως η Μαυριτανία και το Μαρόκο υπογραμμίζουν πρόοδο, αν και η χαμηλή συμμόρφωση σε επαναπατρισμούς, όπως αυτή στη Σενεγάλη, παραμένει πρόβλημα.
Ενίσχυση της Νόμιμης Μετανάστευσης και Καταπολέμηση του Λαθρεμπορίου
Η παγκόσμια συμμαχία για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου μεταναστών, που ξεκίνησε το 2023, ενισχύει τη διεθνή συνεργασία με έμφαση στην παρακολούθηση των χρηματοροών, την πρόληψη και τη συνεργασία με ψηφιακές πλατφόρμες. Χρησιμοποιώντας καινοτόμες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη για την ανάλυση δεδομένων, η Επιτροπή αναγνωρίζει την ανάγκη για ακόμα μεγαλύτερη ευαισθησία ως προς την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Στο μεταξύ, η ΕΕ προωθεί τη νόμιμη μετανάστευση με πρωτοβουλίες όπως το «Choose Europe for Science» και οι Συνεργασίες Ταλέντων με χώρες όπως η Τυνησία και η Ινδία. Η δημιουργία του EU Talent Pool και η Στρατηγική για τις Βίζες αναμένεται να διευκολύνει την προσέλκυση εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, στοχεύοντας στην κάλυψη των ελλείψεων στην αγορά εργασίας και ενισχύοντας τη συνεργασία με τρίτες χώρες.
Αλληλεγγύη προς Ουκρανία και Συρία
Η επιστολή της Φον Ντερ Λάιεν αναγνωρίζει την αλληλεγγύη της ΕΕ προς τους πρόσφυγες από την Ουκρανία, προτείνοντας την παράταση της προσωρινής προστασίας για έναν ακόμη χρόνο καθώς και τη διοργάνωση της μετάβασης. Για τους πρόσφυγες από τη Συρία, η ΕΕ δεσμεύεται να υποστηρίξει την επιστροφή περίπου μισού εκατομμυρίου προσφύγων μέσω ανθρωπιστικής βοήθειας και της άρσης οικονομικών κυρώσεων. Εντούτοις, η βιωσιμότητα αυτών των επιστροφών εξαρτάται άμεσα από την πολιτική σταθερότητα και τις διαδικασίες ανοικοδόμησης.
Η επιστολή της Φον Ντερ Λάιεν αποτυπώνει μια φιλόδοξη και ταυτόχρονα περίπλοκη ατζέντα για τη μετανάστευση. Στην προσπάθειά της, η ΕΕ στοχεύει να συνδυάσει αυστηρούς ελέγχους με ανθρωπιστικές δεσμεύσεις, προκειμένου να διασφαλίσει μία ισορροπημένη και ηθικά υπεύθυνη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.
