Το Μεταναστευτικό και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Σε απάντηση των αναφορών του Υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στη χθεσινή του ανάρτηση, ο Ευάγγελος Βενιζέλος αντέτεινε με ανακοίνωσή του μέσω του Facebook, ορισμένα κρίσιμα ζητήματα σχετικά με την πρόσφατη τροπολογία που αφορά τη μεταχείριση των εισερχομένων στη χώρα μας.

Ο κ. Βενιζέλος επισήμανε ότι η κυβέρνηση προσπαθεί να δικαιολογήσει την τροπολογία αυτή επικαλούμενη το άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Σύμφωνα με τις δηλώσεις της κυβέρνησης, ισχυρίζεται ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις της εν λόγω διάταξης, η οποία επιτρέπει στα συμβαλλόμενα κράτη να λάβουν μέτρα, ακόμα και κατά παράβαση των υποχρεώσεων της Σύμβασης, σε περιπτώσεις δημοσίου κινδύνου που απειλεί τη ζωή του έθνους.

Ο Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, εξέφρασε την άποψη ότι ο κ. Βενιζέλος έχει περιπέσει σε “σύγχυση”, καθώς η κυβέρνηση δεν έχει ενεργοποιήσει επίσημα το άρθρο 15, υποστηρίζοντας ότι δεν επιθυμεί να τεθεί η χώρα σε καθεστώς παρέκκλισης από την ΕΣΔΑ. Ωστόσο, η ίδια επιβεβαιώνει ότι λαμβάνονται μέτρα “κατά παράβαση των υποχρεώσεων που προβλέπονται στη Σύμβαση”.

Αυτό εγείρει σοβαρές νομικές αμφιβολίες σχετικά με την ερμηνεία του άρθρου 15. Αν η χώρα αναγνωρίζει ότι παραβιάζει τις υποχρεώσεις της υπό την ΕΣΔΑ, τότε είναι σαφές ότι παραβιάζει ταυτόχρονα και το Σύνταγμα. Τα θεμελιώδη δικαιώματα που προστατεύονται από την ΕΣΔΑ συμπίπτουν με τα δικαιώματα που περιλαμβάνονται στο Σύνταγμα, το οποίο αναφέρεται ρητά στον έλεγχο των εφαρμόσιμων νόμων από τα ελληνικά δικαστήρια.

Επιπλέον, είναι θεμελιώδες να σημειωθεί ότι η κυβερνητική επιτήρηση του άρθρου 15 ΕΣΔΑ είναι στην πραγματικότητα κενή περιεχομένου, δεδομένου ότι οι ατομικές προσφυγές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για κακή μεταχείριση μεταναστών κρίνονται βάσει του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ, το οποίο απαγορεύει την απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση, χωρίς δυνατότητα παρέκκλισης ακόμα και σε περιπτώσεις εφαρμογής του άρθρου 15.

Συγκεντρώνοντας τις παρατηρήσεις του, ο κ. Βενιζέλος στάθηκε σε τέσσερα βασικά σημεία της κυβερνητικής επιχειρηματολογίας. Πρώτον, η κυβέρνηση δηλώνει ότι λαμβάνει πολύ αυστηρά μέτρα για να ανακόψει τα κύματα εισροής από τη Βόρεια Αφρική, υπoστηρίζοντας ότι υπάρχει δημόσιος κίνδυνος που απειλεί τη ζωή του έθνους. Δεύτερον, προσδιορίζει ότι δεν ενεργοποιεί επισήμως το άρθρο 15, το οποίο δεν επιτρέπει παρέκκλιση από το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ, αγνοώντας ουσιαστικά την ΕΣΔΑ.

Τρίτον, τονίζει τη σημασία διατήρησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων που εγγυάται το Σύνταγμα, τα οποία καλύπτουν το σύνολο των δικαιωμάτων που προβλέπει η ΕΣΔΑ, και τέταρτον, παραλείπει οποιαδήποτε αναφορά στο άρθρο 48 του Συντάγματος, το οποίο μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο σε περιπτώσεις άμεσης απειλής για την εθνική ασφάλεια.

Η αλληλουχία αυτών των αναφορών προκαλεί τη σκέψη ότι δεν υπάρχει νομική συνοχή στον ισχυρισμό της κυβέρνησης. Υπάρχει μια επιτηδευμένα σκληρή ρητορική που υπονομεύει την αξία της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ενώ παράλληλα μπορεί να οδηγήσει και σε νομικές συνέπειες.

Η Ελλάδα κατάφερε να αντιμετωπίσει μεγάλα κρίσιμα ζητήματα, όπως η οικονομική κρίση και η πανδημία, χωρίς να επικαλεστεί το άρθρο 15 ΕΣΔΑ, και τώρα προκύπτει το ερώτημα γιατί αυτή η συζήτηση να προκληθεί σε αυτό το χρονικό σημείο, με δεδομένες τις διεθνείς παρακολουθήσεις και τον αυστηρό έλεγχο των διεθνών οργανισμών.