Για την καταπολέμηση της υπογεννητικότητας στην Ιαπωνία, η κυβέρνηση «ποντάρει» πολλά και στην άδεια πατρότητας. Πολλοί δυσπιστούν
Σύμφωνα με τη Unicef, η Ιαπωνία είναι μια από τις καλύτερες χώρες για να μεγαλώσει κανείς παιδιά.
Στις τάξεις των αναπτυγμένων χωρών του πλανήτη έχει το χαμηλότερο ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας, χαμηλή παιδική θνησιμότητα, ένα από τα κορυφαία εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο, εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα ρύπανσης και θεωρείται από τις πλέον ασφαλείς.
Παρ’ όλα αυτά, ο αριθμός των γεννήσεων στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου έπεσε το 2022 σε νέο ιστορικό χαμηλό.
Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι έφτασε κάτω από τις 800.000 για πρώτη φορά από το 1899, οπότε στη χώρα άρχισαν να τηρούνται σχετικά αρχεία.
Επιπλέον, ο δείκτης γονιμότητας μειώθηκε στο 1,3: πολύ κάτω από το 2,1 που απαιτείται για τη διατήρηση σταθερού του πληθυσμού.
Αυτός πέρυσι συρρικνώθηκε κατά περίπου 0,6%. Σήμερα, περισσότερο από το 29% των συνολικά 125 εκατομμυρίων Ιαπώνων είναι ηλικίας 65 ετών και άνω.
Για μια από τις επτά πλουσιότερες χώρες στον κόσμο το δημογραφικό αυτό έλλειμμα αποτελεί μια όχι και τόσο βραδυφλεγή «βόμβα» πια στα θεμέλια της οικονομικής ανάπτυξής του.
Ακόμη και η αύξηση του αριθμού των αλλοδαπών κατοίκων -πέρυσι 11% σε ετήσια βάση- δεν φαίνεται να λύνει το πρόβλημα.
«Στη δεκαετία του 2030 ο νεαρός πληθυσμός στην Ιαπωνία θα μειωθεί με διπλάσιο από τον τρέχοντα ρυθμό», τόνισε τις προάλλες ο Ιάπωνας πρωθυπουργός, Φουμίο Κισίντα.
«Τα επόμενα έξι έως επτά χρόνια θα είναι η τελευταία ευκαιρία να αντιστραφεί η μείωση του ποσοστού γεννήσεων», προειδοποίησε σε δραματικούς τόνους.
Σε αυτό το πλαίσιο ανακοίνωσε ένα προσχέδιο νέας πολιτικής για την καταπολέμηση της υπογεννητικότητας, με σταδιακή εφαρμογή ορισμένων μέτρων από αυτόν κιόλας το μήνα.
Ήδη ωστόσο θεωρείται αμφιλεγόμενη ως προς την αποτελεσματικότητά της.
«Πρωτοφανή βήματα», μικρή πρόοδος
Στο τραπέζι είχαν πέσει εδώ και καιρό διάφορες ιδέες.
Μεταξύ αυτών ήταν η διαγραφή του φοιτητικού χρέους για τα άτομα που έχουν γίνει γονείς, μέχρι και πληρωμές ύψους 10 εκατομμυρίων γιέν (περίπου 70.000 ευρώ) για το τρίτο παιδί.
Οι πιο αμφιλεγόμενες δεν εντάχθηκαν στην υπό διαμόρφωση ακόμη κυβερνητική πολιτική. Σε κάθε περίπτωση, υποσχέθηκε ο Κισίντα, τα βήματα που θα γίνουν θα είναι «πρωτοφανή».
Ως προπομπός, δημιουργήθηκε από την 1η Απριλίου μια νέα κρατική υπηρεσία ειδικά για τις οικογένειες και τα παιδιά και η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να διπλασιάσει τις δαπάνες της μέχρι τον Ιούνιο, με στόχο την ενίσχυση του θεσμού της οικογένειας και την ανατροφή παιδιών χωρίς ανησυχίες.
Εξαγγέλθηκαν μισθολογικές αυξήσεις για τους νέους εργαζόμενους γονείς, κατάργηση του ανώτατου εισοδηματικού ορίου για τα επιδόματα τέκνων, επέκταση των υπηρεσιών παιδικών σταθμών για όλα τα παιδιά, ελάφρυνση του βάρους στεγαστικών δανείων για πολύτεκνους.
Στόχος, επισημάνθηκε, είναι η ενθάρρυνση των γονέων για την από κοινού ανατροφή των παιδιών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι σε αυτό το πλαίσιο στήριξης θα έχουν δευτερεύουσα σπουδαιότητα οι μονογονεϊκές οικογένειες.
Προς τούτο μάλιστα ο Ιάπωνας πρωθυπουργός έθεσε έναν παράλληλο φιλόδοξο στόχο.
Στη χώρα όπου η εργασιομανία έχει γίνει ο κανόνας, η κυβέρνηση του Τόκιο θέλει να δει μέσα στην επόμενη διετία το ποσοστό των ανδρών που παίρνουν άδεια πατρότητας να φτάσει στο 50%, από μόλις 13,97% που είναι σήμερα.
Μέχρι το οικονομικό έτος του 2030 θέλει το ποσοστό αυτό να έχει εκτοξευτεί στο 85%.
Η θεώρηση είναι ότι οι εργασιομανείς πατέρες είναι ένας από τους παράγοντες της υπογεννητικότητας, με την διάλυση των λεπτών ισορροπιών μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, αλλά και μέσα στο ζευγάρι.
Όχι τυχαία, το 85,1% των γυναικών με παιδιά στην Ιαπωνία πήραν άδεια μητρότητας κατά το οικονομικό έτος 2021 έως τον Μάρτιο του 2022. Ήτοι εξαπλάσιο από εκείνο των ανδρών.
Δρόμος μετ’ εμποδίων
Κατά πολλούς αναλυτές, πρόκειται για ακόμη μια αντανάκλαση των αυστηρών κοινωνικών και φυλετικών στερεοτύπων στη χώρα.
Φαίνεται ωστόσο ότι συντρέχουν κι άλλοι λόγοι…
Βάσει της ιαπωνικής νομοθεσίας, οι άντρες δικαιούνται ευέλικτης άδειας πατρότητας μέσα στο πρώτο δίμηνο από τη γέννηση κάθε παιδιού.
Η συνολική προβλεπόμενη διάρκειά της είναι τέσσερις εβδομάδες, με έως και το 80% των αποδοχών.
Προστίθεται δε στη γονεϊκή άδεια 1 έτους που ισχύει και για τους δύο γονείς στην Ιαπωνία και την οποία επίσης παίρνουν στη συντριπτική πλειονότητα γυναίκες.
Ένας από τους βασικούς λόγους είναι ότι κατά μέσο όρο έχουν μικρότερες αμοιβές.
Τώρα, η κυβέρνηση Κισίντα υπόσχεται ακόμη υψηλότερες πληρωμές για την άδεια φροντίδας των παιδιών, σε μια προφανή προσπάθεια να δώσει τη δυνατότητα σε περισσότερους άνδρες εργαζόμενους να επικεντρωθούν στη γονική μέριμνα.
Ο προβληματισμός παρ’ όλα αυτά περισσεύει…
Βασική αιτία δεν είναι μόνο η βαθιά ριζωμένη εργασιακή κουλτούρα στους Ιάπωνες και οι φόβοι για «φρένο» στην επαγγελματική ανέλιξη, αλλά και τα «παραθυράκια» του ίδιου του νόμου ως προς την σωστή εφαρμογή της πολιτικής.
Το 2019 για παράδειγμα δύο άνδρες προσέφυγαν στο δικαστήριο, επειδή οι εργοδότες τους υποβίβασαν και μείωσαν τους μισθούς τους με την επιστροφή τους από την άδεια πατρότητας.
Την ίδια χρονιά έγιναν τροποποιήσεις στη σχετική πολιτική. Όμως οι προστατευτικές διατάξεις που προβλέφθηκαν ισχύουν για μεγάλες επιχειρήσεις με περισσότερους από 1.000 υπαλλήλους.
Στις ιαπωνικές εταιρείες παρέχεται εν τω μεταξύ η δυνατότητα να αρνηθούν επίσπευση της άδειας πατρότητας, σε περίπτωση πρόωρου τοκετού.
Γενικά στην πιο ευάλωτη θέση βρίσκονται, ως συνήθως, οι εργαζόμενοι με συμβάσεις ορισμένου χρόνου.
Αναγνωρίζοντας τα πλείστα όσα νομοθετικά κενά, ο Κισίντα δεσμεύτηκε να εξετάσει το ενδεχόμενο παροχής ειδικών επιδομάτων για μικρομεσαίες επιχειρήσεις που ενθαρρύνουν την άδεια πατρότητας.
Μίλησε επίσης για πιο αυστηρούς ελέγχους στις μεγάλες εταιρείες.
Από τα λόγια, στην πράξη
«Θέλω να δημιουργήσω μια κοινωνία όπου οι νέοι θα μπορούν να παντρεύονται όπως θέλουν και όλοι όσοι κάνουν παιδιά να τα μεγαλώνουν χωρίς άγχος», τόνισε o Ιάπωνας πρωθυπουργός.
Και πάλι, πολλοί κρατούν «μικρό καλάθι».
Στην τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου πολλοί παραμένουν δύσπιστοι απέναντι στις νέες κυβερνητικές εξαγγελίες.
Τόσο για την αποτελεσματικότητά τους, όσο και για τη χρηματοδότησή τους, που παραμένει «στον αέρα».
Ορισμένοι αναλυτές αποδίδουν την επίσπευση των ανακοινώσεων εν μέρει στις τοπικές εκλογές της ερχόμενης Κυριακής, που θεωρούνται κρίσιμες για το κυβερνών Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα.
Οι πλήρεις λεπτομέρειες άλλωστε της νέας οικογενειακής πολιτικής θα ανακοινωθούν τον Ιούνιο, όταν η κυβέρνηση θα θέσει τις βασικές οικονομικές και δημοσιονομικές κατευθυντήριες γραμμές της.
Στο μεσοδιάστημα, ο Ιάπωνας πρωθυπουργός θα προΐσταται ενός νέου συμβουλίου, που θα έχει ως κύρια αποστολή τη χρηματοδότηση των νέων μέτρων.
Στην παρούσα φάση, οι δημόσιες δαπάνες της Ιαπωνίας που σχετίζονται με την στήριξη των οικογενειών ανέρχονται σε περίπου 10 τρισεκατομμύρια γιεν (περίπου 70 δισεκατομμύρια ευρώ), αντιπροσωπεύοντας το 2,01% του ΑΕΠ -αρκετά πίσω από ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες.
Οι φόβοι πολλών στο Τόκιο είναι ότι για να καλύψει το κενό -ή ακόμη και ως προκάλυμμα για την ενίσχυση του προϋπολογισμού- η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε μεγάλης κλίμακας φορολογικές αυξήσεις.
Ήδη έχει ταχθεί υπέρ της αύξησης των φόρων επιχειρήσεων, εισοδήματος και καπνού «την κατάλληλη στιγμή».
Ωστόσο ο βασικός λόγος που έχει επικαλεστεί προς αυτή την κατεύθυνση είναι για να εξασφαλίσει περίπου 1 τρισεκατομμύριο γιεν έως το 2027, προκειμένου να ενισχύσει τις αμυντικές δυνατότητες της πάλαι ποτέ πασιφιστικής χώρας.
